ایرانشناسی؛ دیپلماسی آرام میان ایران و ارمنستان
یک ایرانشناس ارمنی معتقد است ایرانشناس بودن، مسئولیتی فراتر از تحصیل دانشگاهی دارد و میتواند نقشی مؤثر در تقویت روابط فرهنگی و دوستانه میان ملتها ایفا کند.
مریم زازیان ایرانشناس ارمنی در جریان سفرش به ایران در گفتگو با خبرنگار مهر؛ ایرانشناسی را نه یک مسیر اتفاقی، بلکه انتخابی هدفمند و مبتنی بر علاقه عمیق به فرهنگ، زبان و روابط منطقهای دانست.
زازیان بیان کرد: وقتی در کرسی ایرانشناسی دانشگاه دولتی ایروان پذیرفته شدم، یادگیری زبان فارسی را از صفر آغاز کردم. ایرانشناسی برای من یک انتخاب کاملاً آگاهانه بود. از دوران مدرسه به فرهنگها، تمدنها و مسائل سیاسی ملتهای مختلف علاقه داشتم و زبان و ادبیات همواره جایگاه ویژهای در علایق من داشت. به همین دلیل، ورود به حوزه شرقشناسی و بهویژه ایرانشناسی برایم مسیری طبیعی و منطقی بود.
این ایرانشناس گفت: اگر دوباره به گذشته بازگردم باز هم همین رشته را انتخاب میکنم. این رشته دانش عمیق و چندلایهای در اختیار پژوهشگر قرار میدهد و امکان فعالیت حرفهای در حوزهای را فراهم میکند چون زبان، فرهنگ و مسائل منطقهای در آن نقشی مستقیم در توسعه روابط بینالمللی دارند.
وی درباره اینکه ایرانشناس بودن چه تعریفی دارد گفت: برای من ایرانشناس بودن به معنای مسئولیت است؛ مسئولیتی که تنها به دانستن زبان و فرهنگ محدود نمیشود، بلکه آمادگی برای کمک به تقویت روابط پایدار و دوستانه میان ایران و ارمنستان را نیز در بر میگیرد. همین نگاه است که مسیر تحصیلی و حرفهای من را معنادار کرده است.
وی در پاسخ به این سوال که سفرهای شما به ایران چه تأثیری بر نگاهتان داشته است؟ گفت: تا کنون چندین بار در قالب برنامههای مختلف به ایران سفر کردهام. در چارچوب همکاری میان رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان و کرسی ایرانشناسی دانشگاه دولتی ایروان، در یک دوره آموزشی دو هفتهای در دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره) قزوین شرکت کردیم. این تجربه برای من بسیار ارزشمند و فراموشنشدنی بود، زیرا آموختههای نظری سالها مطالعه، در میدان واقعیت عینی و زیسته قرار گرفت.
وی افزود: در جریان این سفرها، از قزوین تا تهران، از موزهها، بازارهای سنتی، مساجد و خیابانهای تاریخی شهرها بازدید کردیم. همچنین حضور در میان جامعه ارمنی اصفهان، نو جلفا و همدان برای من تجربهای خاص و تأثیرگذار بود. صادقانه بگویم، هر بار که با ایران مواجه میشوم، احساس میکنم در بهشت هستم.
ایرانشناس ارمنی بیان کرد: میراث فرهنگی ایران را گنجینهای منحصر بهفرد برای منطقه و جهان میدانم. ایران در طول هزاران سال، فرهنگی شکل داده که آمیزهای از زبان، ادبیات، معماری، فلسفه و هنرهای متنوع است. دهها اثر ثبتشده در فهرست میراث جهانی یونسکو، آثار کلاسیک ادبی و پویایی مستمر فرهنگی، ایران را نهتنها حافظ تاریخ، بلکه مرکزی زنده و فعال برای فرهنگ و هنر معرفی میکند. برای یک ایرانشناس، این میراث صرفاً موضوع مطالعه نیست؛ بلکه جهانی است که هر روز کشف میشود و تأثیری عمیق بر دینامیکهای فرهنگی منطقه، ارتباطات و تفاهم میان ملتها دارد.
ایرانشناس ارمنی درباره ترجمه کتاب «خون دلی که لعل شد» توضیح داد: با توجه به علاقهام به دیپلماسی فرهنگی، برای من افتخار بزرگی بود که مدتی پیش از سوی رایزنی فرهنگی، کتاب «خون دلی که لعل شد» اثر حضرت آیتالله خامنهای را بهعنوان هدیه دریافت کردم. مطالعه این کتاب تأثیر عمیقی بر من گذاشت و انگیزهام را دوچندان کرد. برنامه دارم این اثر را به زبان ارمنی ترجمه و منتشر کنم و هدفم این است که روند ترجمه را تا سالروز تولد ایشان به پایان برسانم. برای من افتخار بزرگی است که بهعنوان یک مترجم ارمنی، یکی از آثار آیتالله خامنهای را در اختیار مخاطبان ارمنیزبان قرار دهم. این کتاب، که خاطرات دوران زندان را روایت میکند، تصویری استوار، مقاوم و کرامتمحور از ایشان ارائه میدهد؛ روایتی از مبارزه، پایداری روحی و پاسداشت ارزشهای انسانی و ملی.
وی گفت: در حال حاضر تحصیلات خود را در مقطع دکتری ایرانشناسی ادامه میدهم و تمرکز اصلی مطالعاتم بر روابط خارجی و مسائل دیپلماتیک است. شعار شخصی من این است که بهترین دستاوردها با بیشترین تلاش و رنج به دست میآیند. به غذاهای ایرانی علاقهمندم و در میان آنها، زرشکپلو با مرغ محبوبترین غذای من است. نخستین بار که به ایران آمدم، شعری را به این کشور تقدیم کردم: پرسیدم بهشت کجاست؟ گفت به قلبی نگاه کن که بتواند دوستت داشته باشد. ای ایران، عزیز من.
زازیان که زبان فارسی را به خوبی بیان میکند درباره مواجهه ایرانیها با او گفت: تقریباً در همه دیدارها، وقتی ایرانیها متوجه میشوند که به فارسی صحبت میکنم، با تحسین از روانی، لحن و شیوایی زبانم سخن میگویند و گاه تشخیص نمیدهند که فارسی زبان مادری من نیست. این بازخوردها دلگرمکننده است، اما همزمان یادآور این نکته مهم که زبان تنها با تمرین مستمر و یادگیری روزانه زنده میماند.
زازیان که به تازگی د ر جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان شرکت کرده گفت: در چارچوب سیودومین جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان که امسال از ۹ تا ۱۱ دسامبر برگزار شد، ارمنستان نیز حضور داشت. تئاتر «مترو» وابسته به مرکز ملی زیباییشناسی هنریک ای گیتیان با نمایش «جلسه موشها» در این جشنواره شرکت کرد. این نمایش به این نکته میپردازد که ناتوانی در اتحاد، ناشی از ترس، کمجراتی یا خیانت درونی، میتواند حتی در برابر خطری نادیدنی، به نابودی جمعی منجر شود. همین گروه سال گذشته موفق به دریافت جوایز بهترین کارگردانی و بهترین نمایش شد. امسال من نیز در فعالیتهای گروه ارمنستان مشارکت داشتم و اجراهای این گروه در تهران و اصفهان، با همراهی جامعه ارمنی این شهرها برگزار شد.
زازیان بیان کرد: بهطور ویژه از فعالیتهای مستمر و گسترده رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان قدردانی میکنم. نشستها، برنامههای ادبی و فرهنگی و همکاری فعال با ایرانشناسان، فرصتهای ارزشمندی برای شناخت عمیق، چندجانبه و علمی از فرهنگ و تمدن ایران فراهم کرده است.
