تأثیر صنعت گردشگری بر رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه
امروزه معضلات اقتصادی تقریباً گریبان گیر تمامی کشورهای دنیا است.
دراین‌بین صنعت گردشگری می‌تواند یک راهکاری مؤثر در رشد اقتصادی برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی چون نرخ بالای بیکاری، اقتصاد ضعیف و تک‌محصولی شدن اقتصاد دست‌وپنجه نرم می‌کنند باشد. در مطلب حاضر به تأثیر صنعت گردشگری بر رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه می‌پردازیم، تا با بررسی چگونگی تأثیر این صنعت در این کشورها بتوانیم الگویی برای توسعه اقتصادی کشورمان پیدا کنیم.
رشد اقتصادی کشورها به دنبال توسعه صنعت گردشگری
چند سالی است که با رشد روزافزون سفر در تمامی دنیا صنعت گردشگری نیز موردتوجه کشورهایی قرار گرفته است که به دنبال راهی برای کسب درآمدهای ارزی جدید و مؤثر هستند. به‌طوری‌که در حال حاضر این صنعت به‌عنوان یکی از بزرگترین صنایع خدماتی در جهان شناخته می‌شود و منبع اصلی اقتصاد ۶۰ کشور به حساب می‌آید. در میان کشورهای در حال توسعه‌ای نمونه‌های زیادی را می‌توان نام برد که تنها در طی چند دهه کوتاه و صرفاً با تکیه بر توسعه صنعت گردشگری توانسته‌اند درآمدهای قابل‌ملاحظه‌ای کسب کنند. نمونه‌های بارز این کشورها را باید امارات و کشور ترکیه دانست. نقش دولت در گسترش صنعت گردشگری در این کشورها بسیار حائز اهمیت و قابل‌تحسین است. کشور امارات در سال ۲۰۲۳ توانسته است تنها در یک سال از طریق صنعت گردشگری به درآمد ۵۲ میلیاردی برسد و اکنون با جذب ۲۸ میلیون گردشگر به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی سفر گردشگران در خاورمیانه مطرح است. ترکیه نیز در سال ۲۰۲۴ میلادی از همین صنعت درآمد ۶۲ میلیارد دلاری داشته است و به‌عنوان یکی از موفق‌ترین نمونه‌های کشورهای در حال توسعه‌ای است که از این صنعت برای درآمدزایی کشورش بهره گرفته است.
نقش مثبت صنعت گردشگری در رشد اقتصادی کشور
حالا که نمونه‌های موفق تأثیر توسعه صنعت گردشگری در رشد اقتصادی برخی از کشورهای در حال توسعه را دیدیم بهتر است به این موضوع بپردازیم که صنعت گردشگری اساساً چگونه می‌تواند این رشد اقتصادی را به دنبال داشته باشد و چه مزیت‌هایی برای اقتصاد کشورهای در حال توسعه می‌تواند داشته باشد.
اشتغال‌زایی: افزایش بیکاری در کشورهای در حال توسعه یک معضل همه‌گیر است. صنعت گردشگری بخش‌های مختلفی را در برمی‌گیرد و رشد آن می‌تواند به توسعه کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ منجر شود و از نیروهای انسانی زیادی در هر بخش به‌کارگیری شود. هتل‌ها، رستوران‌ها، دفاتر مسافرتی و حمل‌ونقل همه و همه از حوزه‌هایی هستند که با ورود گردشگران و در حین جریان سفر توسعه پیدا می‌کنند و مسلماً این کسب‌وکارها با توسعه بیشتر به نیروهای انسانی بیشتری هم نیازمند هستند و به‌این‌ترتیب رشد صنعت گردشگری می‌تواند به اشتغال‌زایی بیشتر و نرخ بیکاری کمتر منجر شود.
ورود ارز خارجی: سفر گردشگران و مسافران خارجی به کشور می‌تواند یک منبع درآمد ارزی برای کشورها باشد. زیرا گردشگران با ورود خود ارز خارجی همراه آورده را در حین سفر به چرخه اقتصادی کشور میزبان می‌آورند. بنابراین یکی از بهترین روش‌ها برای دریافت و جذب ارزهای خارجی در کشور می‌تواند رشد صنعت گردشگری باشد.
جذب سرمایه‌های جدید: با توسعه گردشگری و به دنبال آن مطرح‌شدن هر چه بیشتر نام کشور در جهان توجه سرمایه‌گذاران خارجی نیز به آن کشور جلب می‌شوند و آن را مکان مناسبی برای سرمایه‌گذاری‌های خود می‌بینند که نتیجه آن جذب سرمایه‌گذاران خارجی به کشور و رشد اقتصادی بیشتر است.
توسعه صنایع‌دستی و درآمدزایی: صنایع‌دستی خود به‌عنوان یکی از صنایع تجاری و منابع درآمدی کشورها به‌حساب می‌آید. توسعه این صنعت بیشتر به‌واسطه توسعه و رشد صنعت گردشگری اتفاق می‌افتد زیرا طبیعتاً این گردشگران هستند که تمایل بیشتری به خرید صنایع‌دستی یک کشور نشان می‌دهند و جذب و ورود گردشگران نیز درگرو توسعه صنعت گردشگری است.
برون‌رفت از اقتصاد تک‌محصولی: برای کشورهای در حال توسعه‌ای که درآمدهای کمی دارند و در درآمدزایی اقتصادی خود تنها به یک حوزه یا محصول خاص تکیه‌دارند، رشد گردشگری می‌تواند موجب کم شدن وابستگی آن‌ها به صادرات آن محصول یا درآمدزایی صرفاً از یک حوزه خاص شود و با جایگزین کردن صنعت گردشگری با حوزه‌های دیگر می‌توانند از تک‌محصولی بودن اقتصاد خود جلوگیری کنند.
وضعیت صنعت گردشگری در کشور ایران
علیرغم ظرفیت‌های بالایی که کشورمان ایران برای جذب گردشگر و به دنبالش توسعه گردشگری دارد، صنعت گردشگری آن‌طور که بایدوشاید در کشورمان توسعه‌نیافته است و از درآمدهای هنگفت این صنعت بی‌نصیب مانده‌ایم. به‌طوری‌که طبق گزارش‌های سازمان جهانی گردشگری ایران از منظر جاذبه‌های تاریخی و باستانی در جایگاه دهم و ازنظر جاذبه‌های طبیعی در رتبه پنجم قرار دارد، اما سهم آن از گردشگری بسیار ناچیز است. دلایل این امر نیز بسیار زیادند اما اگر بخواهیم به‌طور خلاصه تنها به دلایل اصلی آن اشاره‌کنیم باید بگوییم اول‌ازهمه تصویر ایران در نظر گردشگران خارجی با واقعیت منطبق نیست و متأسفانه انتشار اخبار منفی و نادرست درباره کشور موجب دفع گردشگران زیادی از سفر به ایران شده است. علاوه بر آن زیرساخت‌های لازم برای توسعه صنعت گردشگری در کشورمان همچنان فراهم نیست و برنامه‌ریزی دست و اصولی برای آن انجام نشده است. درنهایت عدم سرمایه‌گذاری و توجه کافی در این حوزه از سوی نهادهای دولتی نیز در این موضوع دخیل است.
راهکارهایی برای توسعه گردشگری در کشور
توسعه گردشگری در هر کشوری ازجمله ایران پیش از هر چیز نیازمند بهبود و توسعه زیرساخت‌ها و بسترهای اصلی جذب گردشگران است. برای این منظور لازم است زیرساخت‌هایی مثل حمل‌ونقل عمومی و بهبود وضعیت جاده‌ها در کشور به‌ویژه در مناطق و شهرهایی که امکان بیشتری در جذب گردشگر دارند نیاز به بازسازی و توسعه دارند. ساخت هتل‌ها و مراکز تفریحی تجاری جذاب برای جذب هر چه بیشتر گردشگران نیز یکی دیگر از مواردی است که جهت توسعه و بهبود وضعیت صنعت گردشگری کشورمان به آن نیاز داریم. علاوه بر آن نیاز است تا با اختصاص سرمایه‌های بیشتر به حوزه گردشگری، چهره حقیقی کشورمان و مناطق گردشگری آن بیشتر به جهانگردان معرفی شود. برای این کار نیاز است تا برنامه‌ریزی‌های اصولی و مؤثری درزمینهٔ تبلیغات و معرفی گردشگری ایران به جهان انجام شود. درنهایت این کار به سرمایه‌گذاری اولیه‌ای نیاز دارد که بدون پشتیبانی و حمایت دولت امکان‌پذیر نیست.
کلام پایانی
در دنیای امروز که اکثر کشورها به‌ویژه کشورهای در حال توسعه با منابع درآمدی کم با مشکلات اقتصادی روبرو هستند و به دنبال راهکاری برای بهبود وضعیت اقتصادی خود می‌گردند، صنعت گردشگری می‌تواند یک گزینه ایده‌آل و مؤثر در رشد اقتصادی باشد. با رشد صنعت گردشگری سرمایه‌های ارزی بیشتری به کشور وارد می‌شود و سرمایه‌گذاران در نقاط دیگر دنیا نیز اقدام به سرمایه‌گذاری در کشور می‌کنند. علاوه بر آن به‌واسطه توسعه صنعت گردشگری فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد می‌شود و نرخ بیکاری کاهش پیداکرده و چرخه اقتصادی کشور سرعت بیشتری می‌گیرد. امارات و ترکیه دو نمونه موفق از کشوهای درحال‌توسعه‌ای هستند که طی چند دهه گذشته توانسته‌اند با توسعه گردشگری در کشورشان سهم قابل‌توجهی از درآمدهای گردشگری جهان را به خود اختصاص دهند و میزان درآمدهای آن‌ها از گردشگری نشانگر تأثیر زیاد توسعه گردشگری در رشد اقتصادی کشورها است. امید است که در کشورمان ایران نیز با توجه هر چه بیشتر به حوزه گردشگری و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری برای توسعه این صنعت درآمدزا بتوان این حوزه را جایگزین درآمدهای صرفاً نفتی کرد و رونق اقتصادی ایجاد کرد.
مطلب خیلی خوبی بود، ممنون ازتون. واقعاً سوال من اینه که چرا با وجود این‌همه ظرفیت گردشگری تو ایران، هنوز سرمایه‌گذاری جدی روی این حوزه نشده؟ حتی کشورهای کم‌جاذبه‌تر از ما مثل ارمنستان هم دارن بهتر عمل می‌کنن!
ممنون از نظر دقیق و به‌جای شما 🌟
دلیل اصلی همون‌طور که در مقاله اشاره شد، ترکیبی از چند عامل هست: کمبود زیرساخت‌های گردشگری، نبود برنامه‌ریزی جامع ملی، ضعف در برندینگ مقصد ایران، و متأسفانه تصویر منفی بین‌المللی که با واقعیت تفاوت زیادی داره.
در مقابل، کشورهایی مثل ارمنستان، آذربایجان یا حتی عربستان با سرمایه‌گذاری هدفمند و کمپین‌های تبلیغاتی جهانی تونستن خودشون رو به‌عنوان مقصد مطرح کنن.
امیدواریم در ایران هم بخش دولتی و خصوصی در کنار هم گام جدی‌تری بردارن تا این صنعت استراتژیک شکوفا بشه.