جاهای دیدنی بروجرد؛ جاذبه‌های طبیعی و تاریخی

یکی از شهرهای دیدنی استان لرستان، بروجرد است که در حاشیه‌ی شمالی دشت پرآب سیلاخور جا گرفته و هم طبیعت چشم‌نواز دارد و هم یادگارهای تاریخی پرشمار. رشته‌قلل گَرین، شاخه‌ای از زاگرس، از گوشه‌ی شمال‌غرب تا جنوب‌شرق شهر امتداد یافته و به مناظر آن شکوه داده است. جایگاه ارتباطی بروجرد در مسیرهای قدیم نیز باعث شده بناهای ارزشمندی در آن شکل بگیرد. در ادامه، هم سراغ دیدنی‌های طبیعی می‌رویم و هم چند اثر تاریخی شاخص را معرفی می‌کنیم.

جاهای دیدنی بروجرد؛ شگفتی‌های طبیعت

نخستین چیزی که نام یک شهر را سر زبان‌ها می‌اندازد، طبیعت آن است و بعد، با رونق زندگی، بناها و محله‌های تاریخی شکل می‌گیرند. بروجرد هم از این قاعده جدا نیست؛ طبیعتش دستِ بالا را دارد. پایین‌تر چند نمونه مهم را معرفی می‌کنیم:

تنگه کپرگه

این دره که برخی آن را «دره خرس‌ها» می‌نامند، در انتهای جاده‌ی گلدشت و شمال‌غرب بروجرد قرار دارد. رودی دائمی با پیچ‌وخم‌های بسیار از میانش می‌گذرد و چشم‌اندازها را تماشایی‌تر می‌کند. برای پیمایش مسیر، دوچرخه‌سواری هم گزینه‌ی جذابی است. در مسیر دسترسی به تنگه، دو چشمه آب‌گرم، پلی سنگی و غاری به نام «غار مخفی» دیده می‌شود که جذابیت منطقه را بالا برده‌اند.

چشمه سراب کرتول

از محبوب‌ترین تفرجگاه‌های اطراف بروجرد، سراب کرتول است؛ در دامنه‌ی گرین و میان قله‌های هجده‌یال و نهاوند. بهار که برف قلل آب می‌شود، رودی خروشان در بستر سراب می‌دود و منظره‌ای جان‌دار می‌سازد. در پایین‌دست، در مسیر رود به سوی روستای توده‌زن، باغی کهنسال با درختانی بالای دویست سال قدمت به چشم می‌خورد.

تالاب بیشه دالان

۱۵ کیلومتر که از بروجرد به سمت جنوب‌شرق بروید و به حاشیه‌ی دشت سیلاخور برسید، تالاب بیشه دالان را می‌بینید. اینجا زیستگاه گونه‌های مختلف پرندگان و ماهیان، قورباغه، لاک‌پشت و مارماهی است. زمستان‌ها نیز پرندگان مهاجر بسیاری این تالاب آرام را برای زمستان‌گذرانی انتخاب می‌کنند.

آبشار ونایی

آبشارهای بروجرد، سهمی جدی در زیبایی‌های شهر دارند و ونایی در دامنه‌ی گرین، از شاخص‌ترین‌هاست. اطراف آبشار، چشمه‌سارهایی چون آب‌سفید، دو روزنه و طوطیا می‌جوشند؛ هم نوای خوش دارند و هم به رونق کشت‌وکار کمک می‌کنند. این تنوع آبی، زیستگاهی مناسب برای جانوران بومی پدید آورده است.

تپه قُرُق

در روستای قرق از دهستان شیروان، تپه‌ای باستانی از روزگار مس و مفرغ دیده می‌شود که «تپه قرق» نام گرفته است. باستان‌شناسان آن را تا پنج لایه کاویده‌اند. سفالینه‌های قرمز با نقش‌های هندسی از دل این تپه بیرون آمده که قدمت منطقه را نشان می‌دهد. در لایه‌های سطحی نیز سفال‌های پراکنده‌ای از دوره‌های مختلف، از جمله اشکانی، یافت شده است.

تپه چَغا

تپه چغا با سنگ‌های آتشفشانی و پوشش گیاهی خودرو، از تفرجگاه‌های محبوب بروجرد است. پیرامونش امکانات اقامتی و تفریحی فراهم شده تا گردشگران با آسودگی بیشتری بمانند. دریاچه‌ی مصنوعی با امکان قایق‌سواری هم به جذابیت فضا افزوده است. بخشی از تپه به «باغ پرندگان» اختصاص دارد که میزبان ۷۸ گونه پرنده است.

دشت سیلاخور

بخش بزرگی از گستره‌ی بروجرد را دشت حاصل‌خیز سیلاخور پوشانده؛ دشتی پهناور با منابع آبی و زمینه‌های کشاورزی متنوع. کشفیات باستان‌شناسی، از جمله تپه قرق، از دیرینگی سکونت در این محدوده خبر می‌دهد. نام «سیلاخور» را مخفف «سیلاب‌خور» دانسته‌اند؛ اشاره‌ای به پیشینه‌ی سیلاب‌هایی که اهالی پیرامون دشت با آن دست‌به‌گریبان بوده‌اند.

گنجینه‌های تاریخی بروجرد

در محله‌ها، دامنه‌ها و حتی روی تپه‌های بروجرد، رد بناهایی از دوره‌های گوناگون تاریخی دیده می‌شود. چند نمونه‌ی مهم:

پل قلعه حاتم

این پل بر رودخانه‌ای کوچک نزدیک روستای قلعه حاتم و در شمال‌غرب بروجرد ساخته شده است. تاریخ دقیق ساخت روشن نیست، اما آن را به اوایل قاجار نسبت می‌دهند. پل حدود ۲۰۰ متر طول و ۲٫۳ متر عرض دارد و از میانه به سوی دو طرف شیب می‌گیرد. قوس‌های پل آجری است و سایر بخش‌ها با سنگ و ملات آهک بنا شده تا استحکام سازه افزایش یابد.

قلعه رومیان

بر فراز تپه‌ای همنام در جنوب بروجرد، بقایای قلعه رومیان دیده می‌شود؛ اثری شاخص که پیرامونش اشیایی از روزگار باستان (از ماد تا پایان ساسانی) و نیز از دوره‌های پس از اسلام یافته‌اند. خود قلعه امروزه ویران است و تنها آثاری از آن برجای مانده.

بقعه شاه زواریون

از نام‌دارترین یادمان‌های مذهبی بروجرد، بقعه شاه زواریون است؛ درباره‌ی شخصیت مدفون اطلاعات قطعی در دست نیست. مردم محلی آن را گاهی «شاه زیاریون» هم می‌خوانند و انتسابش را به یکی از سرداران خاندان آل‌زیار می‌دانند؛ به‌ویژه با توجه به رواج نام «زیار» در این ناحیه. بنا با خشت و آجر ساخته شده و در سال‌های اخیر نمای آن را با سیمان اندود کرده‌اند. هسته‌ی بنا گنبدخانه‌ای هشت‌ضلعی و دوجداره با گنبدی بلند و مستحکم است و در زیر آن، قبری با ضریح فلزی به شکل ستاره قرار دارد.

مجموعه تاریخی طباطبائی‌ها

در محله‌ی صوفیان، مجموعه‌ای از چند خانه‌ی تاریخی همراه با آرامگاه خصوصی، گذر عمومی، مسجد، حمام و بازارچه قرار دارد که به «طباطبائی‌ها» مشهور است؛ از محبوب‌ترین مقاصد گردشگران در بروجرد. بیشتر اجزای مجموعه در دوره‌ی قاجار ساخته شده‌اند و برخی قدیم‌تر یا جدیدترند. وجه تسمیه، حضور سادات طباطباییِ بروجرد در همین محله بوده است.

خانه بیرجندی

خانه بیرجندی در کوی صوفیان، بخشی از مجموعه طباطبایی‌هاست و به دوره قاجار برمی‌گردد. روزگاری در این خانه ورشوسازی و قلم‌زنی ورشو و برنج رواج داشت؛ به همین دلیل برنامه‌ریزی شد موزه‌ی ورشو در آن دایر شود. با این حال، در تابستان ۱۴۰۳ پس از بررسی‌ها، مساحت بنا برای چنین موزه‌ای کافی تشخیص داده نشد و اکنون برای راه‌اندازی «موزه اسناد و نسخ خطی تاریخی» آماده می‌گردد.

موزه مردم شناسی بروجرد

خانه‌ی سه‌طبقه‌ی حاج‌آقا کمال‌الدین نبوی طباطبایی، یادگار دوره قاجار، با آجرکاری و کاشی‌کاری‌های چشمگیر شناخته می‌شود. حیاط مرکزی و حوض آبی آن نیز دل‌انگیز است. همین ویژگی‌ها سبب شد بنا به موزه مردم‌شناسی بروجرد بدل شود تا سبک زندگی مردم این شهر در گذشته بازنمایی گردد.

سؤالات رایج درباره دیدنی‌های بروجرد

در ادامه به چند پرسش متداول درباره این مطلب پاسخ داده‌ایم. اگر نکته‌ی دیگری مدنظر دارید، در بخش دیدگاه‌ها مطرح کنید تا پاسخ دهیم.

دیدنی‌های بروجرد در بهار و تابستان چه حال‌وهوایی دارند؟

در این دو فصل، طبیعت بروجرد در اوج طراوت است؛ هوا معتدل و فرصت بازدید از آثار تاریخی نیز فراهم‌تر می‌شود. به همین دلیل، بیشتر مسافران همین زمان‌ها را برای سفر برمی‌گزینند.

آیا شب‌های بروجرد هم برای طبیعت‌گردی جذاب است؟

بله؛ در آرامش شب، صدای جانداران دشت‌ها و تالاب‌ها شنیدنی‌تر می‌شود و تجربه‌ای متفاوت می‌سازد.

یکی از شاخص‌ترین بناهای تاریخی بروجرد کدام است؟

«مجموعه طباطبایی‌ها» از مهم‌ترین‌هاست؛ مجموعه‌ای از چند خانه تاریخی به‌همراه آرامگاه خصوصی، گذر عمومی، حمام، مسجد و بازارچه که هویت محله صوفیان را شکل داده است.