مجموعه علی قلی آقا اصفهان
مجموعه علی قلی آقا اصفهان به عنوان حمام تاریخی در اصفهان شناخته می شود. این مکان نیز یکی دیگر از جاهای دیدنی اصفهان است که کاربری آن به صورت موزه مردم شناسی تغییر کرده است. این مکان دیدنی و تاریخی در لیست آثار ملی ثبت شده و به شکل تمام عیار توانسته فرهنگ هم نوع […]
مجموعه علی قلی آقا اصفهان به عنوان حمام تاریخی در اصفهان شناخته می شود. این مکان نیز یکی دیگر از جاهای دیدنی اصفهان است که کاربری آن به صورت موزه مردم شناسی تغییر کرده است. این مکان دیدنی و تاریخی در لیست آثار ملی ثبت شده و به شکل تمام عیار توانسته فرهنگ هم نوع دوستی مردم اصفهان و ایرانیان را نشان دهد. حمام های تاریخی در گذشته علاوه بر محل نظافت، محل ملاقات و دیدار عموم و آشنایان بوده، علاوه بر این، حتی محلی برای انتخاب عروس و یا مراسم غسل مردگان و تدفین بوده است.
این مجموعه که به دستور علی قلی طراحی و ساخته شده شامل؛ بازار، کاروانسرا و حمام است. در ادامه کمی بیشتر با حمام علی قلی آقا و این مجموعه تاریخی آشنا خواهید شد.
مجموعه علی قلی آقا اصفهان کجاست؟
این حمام تاریخی در محله علی قلی آقا قرار دارد که دسترسی آن از هر طرف راحت است. برای رسیدن به زیباترین حمام تاریخی اصفهان، باید به سمت میدان شهدا رفته و بعد وارد خیابان فروغی شوید. در خیابان فروغی، در اولین چهارراه، داخل خیابان تگریان شوید. در خیابان تگریان که وارد شوید می توانید تابلوهای راهنمای مربوط به این حمام تاریخی را مشاهده کنید. راه دیگری که عمدتا گردشگران با آن آشنا هستند از طرف خیابان بیدآبادی است. برای رسیدن به این حمام تاریخی اصفهان از میدان شهدا وارد خیابان چهارباغ پایین می‌شوید، از طریق خیابان جامی وارد خیابان بیدآبادی خواهید شد. در انتهای خیابان بیدآبادی، حمام علی قلی آقا قرار دارد.
تاریخچه حمام تاریخی علی قلی آقای اصفهان
این حمام تاریخی در دوران صفویه و قرن ۱۲ هجری (۱۱۲۵ هجری قمری) بنا شده است. علی قلی آقا یکی از درباریان صفویه بوده و این حمام به دستور ایشان در زمان شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده است. این حمام به دو صورت حمام کوچک برای خانم ها و حمام بزرگ برای آقایان در نظر گرفته شده بود. امروزه کاربری این مکان را تغییر داده اند و با مرمت موزه و قراردادن مجسمه های مرتبط، از آن به عنوان موزه مردم شناسی استفاده می کنند.
جاهای دیدنی اصفهان
معماری جاهای دیدنی اصفهان مخصوصا مکان های تاریخی، همیشه زبانزد ایران و جهان بوده است. معماری حمام تاریخی علی قلی آقا نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنای کلی این مجموعه طبق مبنای اصلی معماری های صفویه ساخته شده است که دارای دو بخش، یک حمام بزرگ و و یک حمام کوچک می باشد. البته تابلوها و نقاشی هایی را در زمان قاجار به این مجموعه اضافه کرده اند که کاملا مشهود و قابل تشخیص است.
حمام تاریخی اصفهان
حمام بزرگ با ورودی هشت ضلعی شروع می شود که به واسطه دو راهروی عمود بر هم به قسمت رختکن حمام متصل خواهند شد. نورگیری های این بخش از حمام توسط روزنه های جام گاه تامین می شود، در این روزنه ها شیشه های عدسی محدب قرار گرفته که وظیفه تأمین نور برای این مکان را دارند. علت اصلی محدب بودن این شیشه ها در روزنه ها، جلوگیری کردن از اتلاف انرژی و پخش شدن یکسان نور‌های واردشده است. البته مزیت مهم تر این شیشه ها این است که به علت ایجاد شکست نور، از بیرون نمی توان داخل حمام را مشاهده کرد.
سربینه حمام بزرگ چهار حوض داخل سکوها دارد که با وجود آنها مراجعه کنندگان به حمام ابتدا پاهای خود را در آن شستشو می داده‌اند. بخش های سربینه و گرم خانه حمام تاریخی علی قلی آقا اصفهان توسط یک راهرو به یکدیگر متصل شده اند.
اگر به حوضچه های حمام با دقت بیشتری نگاه کنید، سنگ های سفید رنگ و یک تکه و یک متری را می بینید که سطح آنها آجدار شده است. درواقع این سطوح آجدار و برجستگی ها نقش تکیه گاه صندلی ها را دارد که به شکل عمود بر حوضچه ها قرار داده شده اند. در واقع نقش این سطوح آجدار ماساژور و نقطه اتصال است که بتواند از لیز خوردن افراد جلوگیری کنید و سر آنها به لب حوضچه نخورد.
گرم خانه حمام
گرم خانه حمام علی قلی آقا اصفهان با سنگ های مرمر تزئین شده است. در زیر گرم خانه زنبورک های مختلفی تعبیه شده برای اینکه کف حمام همیشه گرم باشد. نقاشی ها و طراحی کاشی کاری های دیوار گرمخانه، از نقوش اصیل ایرانی گل و اسلیم تشکیل شده است؛ این طرح و نقوش های اصیل در دوران صفویه محبوبیت بیشتری پیدا کرد و در سایر آثار و جاهای دیدنی اصفهان به چشم می خورد.
در قسمت گرم خانه این حمام تاریخی یک استخر بزرگ وجود دارد که برای شنا کردن و آب تنی افراد مورد استفاده بوده است. دو نشیمن گاه در دو بخش از محورهای اصلی گرمخانه قرار گرفته است که به آنها شاه نشین می گویند. یکی از شاه نشین ها را برای پریدن در آب و دیگری را برای نشستن و استراحت کردن در نظر گرفته بوده‌اند. خزینه حمام را با چند پله به گرمخانه وصل کرده اند. دو محل شاه نشین دیگر در کنار خزینه برای حمام خصوصی دیده می شود. در قسمت دیگر گرم خانه، سرویس بهداشتی و لنگ شوی خانه نیز به چشم می خورد.
اگر با دقت بیشتر به جرزهای مشرف به گرم خانه نگاه کنید می توانید تابلو های زیبای کاشی کاری شده ای را ببینید که در این قسمت خودنمایی می کنند. طبق اسنادی که مطالعه شده و گفته های شنیده شده، مردی که در این تابلوی کاشی کاری لباس و عمامه و عصا پوشیده است، ممکن است علی قلی آقا باشد که خودش دستور ساختن این حمام تاریخی را داده است.
حمام کوچک
حمام کوچک از نظر طراحی و اصول معماری کاملا مشابه با حمام بزرگ است البته آنها را در ابعاد کوچکتر خواهید دید. شکل قاعده سربینه در حمام کوچک به صورت مربعی است که در سه ضلع از سربینه یک سکو همراه با حوض قرار گرفته است. طاق گرمخانه حمام کوچک علی قلی آقا با ۸ ستون استوار شده است که نمایی جلوه دار به این حمام بخشیده است.
سیستم گرمایشی حمام تاریخی اصفهان
محل تأمین آب حمام علی قلی آقا اصفهان از قسمت چاه گاو بوده که در محوطه گاورو و در ضلع غربی حمام قرار دارد. آب مورد نیاز حمام از طریق چاه گاو به پشت بام می رود و از آنجا به خزینه ها و حوضچه های حمام می رسیده است. برای گرم کردن آب از آتشدان و انبار سوخت استفاده می‌شده است. در بخش غربی نیز ظروفی برای گرم کردن آب به نام تیان و گودالی برای خاکستر در بخش غربی قرار گرفته است. برای گرم کردن کف حمام از دودکش‌ها و کانال های انتقال گرما استفاده می شده که امروزه به اسم سیستم گرمایشی کف شناخته می شود.
دفع فاضلاب حمام تاریخی
دفع فاضلاب در حمام تاریخی علی قلی آقا به صورت گنداب انجام می شده است. در روش گنداب، فاضلاب از طریق کف شوی گرمخانه و بینه به کانال های مخصوص فاضلاب هدایت شده و در قسمت پشت حمام جمع آوری می شوند. در نهایت بعد از خشک شدن، این گنداب ها دور از شهر دفن می شدند.
