غیبت معنادار سازمان بورس در نمایشگاه فاینکس | پشت پرده چیست؟
نمایشگاه‌ها همواره یکی از مؤثرترین ابزارهای توسعه و تعامل در عرصه اقتصاد به‌شمار می‌روند. در ایران، نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه (فاینکس) مهم‌ترین رویداد مالی کشور محسوب می‌شود که هر سال میزبان بازیگران کلیدی بازار سرمایه، صنعت بانکداری، بیمه و همچنین فعالان حوزه فناوری‌های مالی است. هفدهمین دوره این نمایشگاه اما با اتفاقی عجیب همراه بود؛ جایی که مثلث بورس، بانک و بیمه این‌بار تنها با دو ضلع بانک و بیمه آغاز به کار کرد.
در دنیای پیچیده اقتصاد امروز، نمایشگاه‌ها به‌عنوان بسترهایی پویا برای تبادل دانش، فناوری، ایده‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری عمل می‌کنند. در ایران نیز یکی از موفق‌ترین و پایدارترین رویدادهای تخصصی اقتصادی، نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه است که به اختصار فاینکس (FINEX) نامیده می‌شود. این رویداد نه‌تنها به معرفی ظرفیت‌ها و نوآوری‌ها در سه رکن کلیدی نظام مالی کشور یعنی بورس، بانک و بیمه پرداخته، بلکه نقشی مؤثر در جهت‌دهی به تحولات فناورانه و فرهنگ‌سازی اقتصادی در سطح ملی ایفا کرده است.
ریشه‌ها و ضرورت شکل‌گیری نمایشگاه فاینکس
نخستین دوره رسمی نمایشگاه بورس، بانک و بیمه در سال ۱۳۸۷ برگزار شد؛ زمانی که ساختار مالی ایران به‌تازگی وارد فاز نوگرایی شده بود. در دهه ۱۳۸۰، با تقویت بازار سرمایه، گسترش ابزارهای نوین مالی و تلاش برای افزایش شفافیت، نیاز به بستری برای گردهم‌آوردن تمام ذی‌نفعان نظام مالی بیش از پیش احساس می‌شد. فاینکس پاسخی به همین ضرورت بود.
در سال‌های ابتدایی، فاینکس بیشتر محلی برای معرفی شرکت‌ها، آشنایی عموم مردم با مفاهیمی مانند بورس، سهام، سرمایه‌گذاری، بانکداری نوین و بیمه‌های تازه‌تأسیس بود. در این دوره‌ها، گرچه هنوز خبری از فناوری‌های مالی پیشرفته نبود، اما پایه‌ریزی اعتماد عمومی و توسعه فرهنگ اقتصادی شکل گرفت.
دوران بلوغ (۱۳۹۰–۱۴۰۰): ورود فناوری و تقویت آموزش
با گسترش ابزارهای معاملاتی آنلاین، تولد سامانه‌هایی مانند معاملات برخط بورس، همراه‌بانک‌ها و اپلیکیشن‌های بیمه‌ای، نمایشگاه فاینکس نیز رنگ و بوی فناورانه‌تری به خود گرفت. در این دوره شرکت‌های فین‌تک به میدان آمدند. کارگاه‌ها و پنل‌های تخصصی نقش محوری پیدا کردند.افزایش سواد مالی و انتقال تجربیات حرفه‌ای در دستور کار قرار گرفت. تعداد شرکت‌کنندگان از ده‌ها به صدها شرکت و نهاد مالی رسید. این دهه، فاینکس را به رویدادی ضروری برای همه فعالان صنعت مالی بدل کرد.
دوران نوگرایی هوشمند (۱۴۰۰ تا امروز): همگرایی با اقتصاد دیجیتال
در دهه ۱۴۰۰، فاینکس به‌وضوح وارد مرحله‌ای تازه شد. مفاهیمی مانند هوش مصنوعی، بانکداری باز، اینترنت اشیا، کلان‌داده‌ها (Big Data)، بلاکچین و فناوری‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) به محورهای اصلی نمایشگاه تبدیل شدند. نمایشگاه به تدریج جایگاه بین‌المللی پیدا کرد و حضور شرکت‌های خارجی، منطقه‌ای و شرکای بین‌المللی گسترش یافت.
اهداف راهبردی نمایشگاه فاینکس
نمایشگاه بورس، بانک و بیمه اهداف مشخصی را دنبال می‌کند:
معرفی نوآوری‌ها: بستری برای رونمایی از محصولات نوین بانکی، بیمه‌ای و سرمایه‌گذاری
ارتقاء سواد مالی: برگزاری جلسات آموزشی برای عموم و متخصصان
شبکه‌سازی حرفه‌ای: فرصت ملاقات مدیران ارشد، استارتاپ‌ها، فناوران و سرمایه‌گذاران
تحلیل روندهای جهانی: بررسی تأثیر فناوری‌های جدید و تجربه‌های بین‌المللی
ایجاد هم‌افزایی میان بخش‌ها: تعامل عملی میان نهادهای بیمه، بانک و بازار سرمایه برای طراحی محصولات و خدمات مشترک
ساختار مشارکت و تنوع شرکت‌کنندگان
یکی از نقاط قوت نمایشگاه فاینکس، ترکیب متنوع و چندوجهی مشارکت‌کنندگان است. گروه‌هایی که به طور مستمر در این نمایشگاه حضور دارند عبارت‌اند از:
بانک‌های دولتی و خصوصی
مؤسسات مالی، اعتباری، لیزینگ و صرافی‌ها
شرکت‌های بیمه دولتی و خصوصی
کارگزاری‌ها، سبدگردان‌ها و مشاوران مالی
شرکت‌های بورسی، فرابورسی و فعالان بورس کالا
استارتاپ‌های فین‌تک و اینشورتک
شرکت‌های فناوری اطلاعات و نرم‌افزارهای مالی
نهادهای سیاست‌گذار، قانون‌گذار و ناظر مالی
دانشگاه‌ها، مراکز علمی و پژوهشی در حوزه اقتصاد و مدیریت مالی
فاینکس ۲۰۲۵ (هفدهمین دوره): نقطه عطفی در اقتصاد دیجیتال
هفدهمین دوره نمایشگاه فاینکس از ۱۸ خرداد ماه آغاز شد و امروز به ایستگاه پایانی رسید. این نمایشگاه، همزمان با رشد فناوری‌های مالی در ایران و ظهور نسل جدیدی از بانک‌ها و بیمه‌های دیجیتال، با محورهای زیر برگزار می‌شود:
معرفی محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی
تحلیل و بهره‌گیری از داده‌های عظیم برای تصمیم‌گیری‌های مالی
ترویج بانکداری باز و دیجیتال
توسعه خدمات بیمه‌گری هوشمند
گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
تاکید بر امنیت اطلاعات و محرمانگی در سیستم‌های مالی
یکی از عجیب‌ترین اتفاقات هفدهمین دوره فاینکس، غیبت محسوس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر و متولی فرهنگ‌سازی بازار سرمایه بود. سازمانی که بنا بر قانون، هم توسعه و هم نظارت بر بازار سرمایه را بر عهده دارد، طی این نمایشگاه هیچ حضوری نداشت — نه غرفه‌ای رسمی، نه بیانیه‌ای شفاف و نه سخنگویی برای تبیین نقش بورس در هم‌افزایی صنعت مالی.
این غیبت واکنش‌هایی از سوی سایر نهادها برانگیخت. محمد شیریجیان، معاون اقتصادی بانک مرکزی، در حاشیه فاینکس تأکید کرد:
«حضور فعال سازمان بورس در نمایشگاه صنعت مالی می‌توانست به تقویت ارتباط بین بازار پول و سرمایه و ایجاد گفتمان مشترک کمک کند.»
در فقدان حضور بورس، جایگاه فرهنگ‌سازی اقتصادی، آموزش عامه و معرفی ابزارهای نوین سرمایه‌گذاری در این نمایشگاه تا حدی کمرنگ شد. درحالی‌که بیمه‌گران و بانک‌ها جایگاه فعالی داشتند، نبود بورس نه‌تنها به‌عنوان خلأی ساختاری، بلکه از منظر پیام عمومی نیز تأمل‌برانگیز بود.
برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که برگزاری نمایشگاه‌های مشابه از جمله «نمایشگاه بانک، بورس و بیمه» در مشهد که به‌تازگی برگزار شد، آن هم در فاصله‌ای کوتاه از فاینکس، می‌تواند یکی از دلایل اصلی عدم مشارکت سازمان بورس باشد. اگر چنین باشد، مسأله مدیریت زمان‌بندی و هماهنگی تقویم نمایشگاهی در سطح ملی اهمیت دوچندان می‌یابد؛ چرا که تعدد رویدادها نباید باعث کاهش کیفیت یا حذف نهادهای کلیدی از صحنه شود.
سخن پایانی
نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه (فاینکس) با بیش از ۱۵ سال فعالیت مستمر، به جایگاه ویژه‌ای در نظام مالی ایران دست یافته است. این نمایشگاه تنها محلی برای عرضه محصولات و خدمات مالی نیست، بلکه به یک سکوی تبادل دانش، تحلیل روندهای جهانی، ارتقاء سواد مالی و معرفی نوآوری‌های فناورانه تبدیل شده است. حضور گسترده شرکت‌های فین‌تک، برگزاری کارگاه‌های تخصصی و افزایش تعاملات بین‌المللی، نشان‌دهنده پویایی و آینده‌نگری این رویداد است. بی‌تردید، فاینکس نه‌تنها نقشی کلیدی در رشد پایدار بازارهای مالی ایران ایفا می‌کند، بلکه به‌عنوان یک برند معتبر اقتصادی، می‌تواند الگویی منطقه‌ای برای کشورهای همسایه نیز محسوب شود.
مبینا خلیل ارجمندی
