اصفهان به اورژانس ویژه آثار تاریخی نیاز دارد

به گزارش خبرنگار مهر، هم‌زمان با روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی، نشست تخصصی «ارزیابی تأثیرات فرونشست بر بناها و محوطه‌های تاریخی» با حضور مسئولان، کارشناسان و مدیران ارشد حوزه میراث فرهنگی و مدیریت بحران، امروز شنبه ۳۰ فروردین‌ماه در سالن اجتماعات حوزه هنری اصفهان برگزار شد. این نشست تخصصی به همت معاونت میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان و با هدف بررسی تهدیدها و تدوین راهکارهای مقابله با فرونشست در بافت‌های تاریخی، یکی از بحرانی‌ترین مسائل امروز کلان‌شهر اصفهان را مورد واکاوی قرار داد.

کارشناسان حاضر در این نشست، فرونشست زمین را نه‌تنها تهدیدی برای امنیت فیزیکی آثار تاریخی، بلکه یک بحران انسانی، اقتصادی و اجتماعی توصیف کردند که در صورت بی‌توجهی، پیامدهای فاجعه‌باری به‌دنبال خواهد داشت. این گزارش، بازتاب گفت‌وگوی صریح و بدون سانسور این چهره‌های مسئول است که هر یک از منظر تخصص خود به مسئله نگران‌کننده فرونشست در اصفهان نگریستند.

اصفهان در مسئله فرونشست نیازمند کمک اساسی است

امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان در این نشست با تأکید بر ضرورت کمک همه‌جانبه به اصفهان در مواجهه با پدیده فرونشست گفت: فرونشست یکی از تهدیدات جدی در اصفهان است، در رابطه با موضوع نیاز به کمک اساسی داریم.

وی با اشاره به آسیب‌پذیری بالای بازار تاریخی اصفهان در برابر بحران‌ها افزود: بازار اصفهان اگر در طول زمان با حوادث و اتفاقاتی مواجه شود، امکانات چندانی نداریم. برق برای ما یک مسئله است. آتش‌سوزی دومین مشکل اساسی ما در بناهای تاریخی است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان با بیان اینکه برای ارتقای ایمنی، تجهیزاتی از جمله پهپاد حرارتی خریداری شده، گفت: «۱۵ میلیارد برای خرید پهپادی هزینه شد که بتوان با آن میزان حرارت در مکان‌های تاریخی را تشخیص داد. این دستگاه به یگان حفاظت کمک می‌کند تا بتواند تذکرهای لازم را به افراد مربوطه برای جلوگیری از حادثه بدهد.

وی ادامه داد: سه ایستگاه آتش‌نشانی ویژه میراث فرهنگی در اصفهان تأسیس شده، اما بیشترین مسئله به فرونشست مربوط می‌شود. فرونشست که ظاهراً در هیچ ‌جا به‌اندازه اصفهان مسئله نیست، خیلی از برنامه‌های تاریخی ما را تهدید می‌کند.

کرم‌زاده با اشاره به تخصیص بودجه در حوزه‌های مختلف خاطرنشان کرد: ۹۰ میلیارد برای نگهداری از یک مجموعه در شهرضا اختصاص یافت و تاکنون ۲۰۰ میلیارد نیز برای فرونشست اختصاص داده شده است.

وی افزود: برای بافت‌های تاریخی به اورژانس، آتش‌نشانی و حتی وسیله نقلیه ویژه و مخصوص تردد درون آثار تاریخی نیازمندیم. گاهی تصور می‌کنند عامل انسانی در خرابی یک پل یا اثر تاریخی نقش دارد، اما این‌گونه نیست. فرونشست و اتفاقات طبیعی گاهی باعث ریزش و خسارت می‌شوند.

۲.۸ میلیون اصفهانی در خطر فرونشست

علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی در این نشست با ارائه آمارهای نگران‌کننده گفت: بر اساس تفکیک زون‌های فرونشستی در شهر اصفهان و نواحی اطراف آن، بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از جمعیت این منطقه به‌طور مستقیم در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند.

وی افزود: در نقشه‌های به‌دست‌آمده از برهم‌نهی اطلاعات پایه و داده‌های آماری، مشخص شده که تنها در محدوده شهر اصفهان و اطراف آن، ۶۰ آبادی با جمعیتی بالغ بر ۷۵ هزار نفر تحت تأثیر مستقیم این پدیده قرار دارند.

رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به گستره بحران ادامه داد: در پهنه فرونشستی اصفهان–برخوار، ۲۲ شهر با جمعیتی بالغ بر ۲ میلیون و ۷۶۶ هزار نفر ساکن هستند. همچنین ۹ ایستگاه آتش‌نشانی، ۳ بیمارستان، ۳۲۸ مسجد، ۲۵۸ مدرسه و شمار زیادی مراکز دیگر در زون‌هایی با نرخ بالای فرونشست قرار دارند.

وی با هشدار درباره مقاومت پایین ساختمان‌ها در برابر این پدیده گفت: از میان ۷۸۰ هزار واحد مسکونی شهری موجود، ۲۲۷ هزار واحد فاقد اسکلت مقاوم هستند؛ موضوعی که ریسک آسیب‌پذیری را به‌طور چشم‌گیری افزایش داده است.

بیت‌اللهی خواستار اقدام فوری در سطح ملی شد و تأکید کرد: دامه روند فعلی می‌تواند به فاجعه‌ای انسانی و اقتصادی در اصفهان منجر شود. مدیریت منابع آبی، کنترل برداشت‌های بی‌رویه و مقاوم‌سازی زیرساخت‌ها ضروری است.

رویکرد خردمندانه مدیریت استان؛ گامی در جهت پیشگیری

بیت‌اللهی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گفت: پهنه‌های مختلفی در کشور درگیر فرونشست زمین است، لذا رویکرد مدیریت استان اصفهان در مقابله با این پدیده، رویکردی مثبت و همراه با خردورزی است.

وی افزود: ناهمگن بودن توزیع جمعیت در دید کلان یکی از عوامل مؤثر و مهم بر تشدید فرونشست است. راه چاره مقابله با فرونشست در اصفهان، جاری بودن زاینده‌رود و آمایش سرزمین است. عمده دلیل فرونشست زمین، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و سطح آبخوان‌ها در ایران است

تدوین سند جامع مقابله با فرونشست؛ گامی بلند در اصفهان

منصور شیشه‌فروش، مدیرکل بحران استانداری اصفهان نیز در این نشست از اقدامات عملی استان برای مقابله با خطر فرونشست خبر داد و گفت: سند جامع کاهش خطر در مقابل بلاهای طبیعی و فرونشست در استان اصفهان در حال تدوین نهایی است. مطالعات پهنه‌بندی فرونشست در استان انجام‌شده است و ۲۸ دشت در استان اصفهان ممنوعه اعلام‌شده که برداشت آب زیرزمینی در آن‌ها ممکن نیست.

وی همچنین به تأثیر خشک‌سالی بر تشدید بحران فرونشست اشاره کرد و افزود: خشکی زاینده‌رود نه‌تنها بر موضوع فرونشست بلکه بر ایجاد کانون‌های گردوغبار در استان اصفهان و استان‌های هم‌جوار نیز مؤثر است.

مدیرکل بحران استانداری اصفهان ادامه داد: حریق، رانش، آلودگی هوا و سیلاب نیز از دیگر تهدیدهای جدی برای آثار تاریخی هستند. سناریوی حریق در میدان نقش‌جهان از اولویت‌های ماست و بیش از شش میلیارد تومان برای حفاظت و ایمنی بناها هزینه شده است.

وی با تأکید بر لزوم داشتن سند امداد و نجات برای بناها گفت: مجموعه امدادی استان آماده پاسخگویی به حوادث مرتبط با میراث فرهنگی است. هرچند امیدواریم با چنین وقایعی روبه‌رو نشویم.

آب، کلید پایداری میراث در دل زمین فرونشسته

محمدحسن طالبیان، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و معاون پیشین میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز در این نشست گفت: مدیریت یکپارچه آب و حفظ منابع آبی در جلوگیری از تأثیرات فرونشست بر بناها و محوطه‌های تاریخی اهمیت ویژه‌ای دارد.

وی تصریح کرد: فرونشست منحصر به ایران نیست و در مناطق مختلف جهان نیز تأثیرات خود را نشان داده است. میراث‌فرهنگی ثروت آیندگان است و موضوع حفاظت از آن، موضوعی همگانی است.

زمان تصمیم‌گیری فرارسیده است

نشست تخصصی «ارزیابی تأثیرات فرونشست بر بناها و محوطه‌های تاریخی» یک بار دیگر نشان داد که فرونشست زمین در اصفهان، پدیده‌ای صرفاً زمین‌شناختی نیست، بلکه بحرانی فراگیر با ابعاد گسترده انسانی، فرهنگی، اقتصادی و شهری است.

حفظ میراث فرهنگی اصفهان، نه‌تنها نیازمند بودجه و ابزار، بلکه در گرو اتخاذ تصمیم‌های کلان ملی در حوزه مدیریت منابع آبی، آمایش سرزمین، مقاوم‌سازی و مشارکت اجتماعی است. چنان‌که کارشناسان تأکید کردند، اگر اکنون اقدام نکنیم، فردا برای نجات آثار تاریخی دیر خواهد بود. اصفهان، میراث‌دار تاریخ ایران، بیش از همیشه نیازمند نگاه ملی و عزم مشترک برای نجات است.