کارگران ایرانی از اتباع افغانی شکست تلخی خوردند
در حالی‌که آمارهای رسمی از کاهش نرخ بیکاری در کشور خبر می‌دهند، واقعیت میدانی بازار کار ایران روایت متفاوتی دارد؛ روایتی از حضور گسترده نیروی کار خارجی—به‌ویژه اتباع افغان—که به دلیل دستمزد پایین، نداشتن بیمه و نبود الزام به رعایت حقوق قانونی، به گزینه‌ای ارزان و در دسترس برای کارفرمایان تبدیل شده‌اند. این وضعیت، فرصت‌های شغلی را برای میلیون‌ها جوان ایرانی، به‌ویژه زنان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، به شدت محدود کرده و موجب شکل‌گیری رقابتی ناعادلانه در بازار کار شده است. بسیاری از جویندگان کار، به‌دلیل نبود شغل متناسب با تخصص یا دستمزد کافی، عطای حضور در بازار کار را به لقای آن بخشیده‌اند؛ اتفاقی که نرخ مشارکت اقتصادی را کاهش داده و باعث شده دولت‌ها با استناد به آمارهای ناقص، از کاهش بیکاری سخن بگویند. در این میان، نقش نهادهای نظارتی، سیاست‌های اشتغال‌زایی ناکارآمد، و نگاه صرفاً اقتصادی به جذب نیروی کار خارجی، همگی در تعمیق بحران بیکاری نیروی کار ایرانی مؤثر بوده‌ان؛ بحرانی که بی‌توجهی به آن، می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌تری به‌دنبال داشته باشد.
با وجود ادعای دولت‌ها مبنی بر کاهش نرخ بیکاری، آمارها و شواهد میدانی حکایت از روندی نگران‌کننده در بازار کار ایران دارد. کارفرمایان به دلیل افزایش هزینه‌های تولید، به‌سوی جذب نیروی کار خارجی تمایل پیدا کرده‌اند، و این مسأله به‌ویژه در صنایعی مانند ساخت‌وساز، کشاورزی و خدمات شهری نمود بیشتری دارد.
سهم ۱۰ درصدی اتباع از بازار کار ایران
به گفته حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار، «امروز رقیب اصلی نیروی کار ایرانی، اتباع افغانی هستند»؛ کسانی که اغلب بدون بیمه، با دستمزدهای پایین و در شرایطی غیرقانونی کار می‌کنند. این نابرابری آشکار، باعث شده بسیاری از جوانان تحصیل‌کرده ایرانی امیدی به یافتن شغل متناسب نداشته و از جمعیت فعال اقتصادی خارج شوند؛ پدیده‌ای که می‌تواند نرخ بیکاری را به‌صورت کاذب کاهش دهد.
کارشناسان تأکید دارند بیش از ۴۰ درصد بیکاران کشور را فارغ‌التحصیلان تشکیل می‌دهند و نرخ بیکاری زنان بیش از ۲۳ درصد است، در حالی‌که مشارکت اقتصادی آنان فقط ۱۴.۵ درصد است. این در حالی است که حدود ۸.۵ میلیون تبعه خارجی در ایران حضور دارند و حداقل ۳ میلیون نفر از آن‌ها در بازار کار فعال‌اند. به گفته حاج‌اسماعیلی، سهم اتباع از بازار کار ایران بیش از ۱۰ درصد است.
وی می‌افزاید: «ادعای برخی کارفرمایان مبنی بر نبود نیروی کار پذیرفتنی نیست. هیچ ارزیابی دقیقی این موضوع را تأیید نکرده است، و ما همچنان نرخ بیکاری بالا را در میان جوانان، زنان و تحصیل‌کردگان شاهدیم.»
نیروی کار خارجی نه‌تنها به‌دلیل دستمزد پایین بلکه به‌خاطر نبود الزام قانونی برای بیمه و برخی حمایت‌های اجتماعی، گزینه‌ای ارزان و مطلوب برای کارفرمایان شده‌اند. همین مسئله رقابت ناعادلانه‌ای را در بازار ایجاد کرده که به تضعیف جایگاه نیروی کار ایرانی منجر شده است.
از منظر اجتماعی، ادامه این روند می‌تواند پیامدهایی همچون نارضایتی عمومی، کاهش استانداردهای زندگی و افزایش شکاف طبقاتی را به‌همراه داشته باشد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که دولت باید با سیاست‌های حمایتی، آموزشی و نظارتی، هم از فرصت‌های شغلی برای ایرانیان صیانت کند و هم از بروز تنش‌های اجتماعی جلوگیری کند.
به نظر شما حضور کارگران خارجی در بازار کار ایران چه تأثیری داره؟ دیدگاهتان را با ما درمیان بگذارید.
منبع:
تسنیم
امیر خیرخواهان
