پیوند گردشگری با نسل جوان؛ نیازمند تغییر رویکردها در این صنعت هستیم

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: در بهاری‌ترین فصل سال، زمانی‌که زمین دوباره از نو متولد می‌شود و همه‌چیز از گل و سبزه تا نسیم و باران، بوی تازگی می‌دهد، شاید وقت آن باشد که ما هم نگاهی دوباره به فرصت‌های ناشناخته‌ای بیندازیم که در دل همین تازگی‌ها نهفته‌اند. از جمله این فرصت‌ها، پیوندی نو است میان نسلی که از آینده آمده و صنعتی که با گذشته درآمیخته. نسلی که در میان کدهای دیجیتال و رویاهای جهان‌گردی بالیده، و صنعتی که از دل خاک، فرهنگ و مهمان‌نوازی ریشه گرفته است؛ سخن از نسل Z و صنعت گردشگری است.

نسل Z، متولدین سال‌های پایانی قرن بیستم و دهه نخست هزاره سوم، همان‌هایی هستند که با اینترنت بزرگ شدند، با گوشی‌های هوشمند دوست شدند، و پیش از آن‌که مفهوم «کارمند رسمی» را به‌درستی درک کنند، راه‌های درآمدزایی از دل یوتیوب و اینستاگرام را آموختند. آن‌ها نه از دفتر کار خاطره دارند، نه از کارت ساعت‌زنی، و نه از رؤیای بازنشستگی سی‌ساله. آن‌ها فرزندان لحظه‌اند، بچه‌های تجربه، اهل تنوع، آزادی، خلاقیت و تعامل.

چنین نسلی، بی‌تردید، از نگاه سنتی به اشتغال فاصله دارد. آن‌ها علاقه‌مندند خودشان کارفرمای خودشان باشند؛ یک روز در دل جنگل‌های شمال ایران فیلم بگیرند و روز دیگر در دل کویر یک تور شبانه برگزار کنند. برای‌شان مهم نیست که شغل‌شان عنوان رسمی دارد یا خیر، مهم این است که دیده شوند، اثر بگذارند، و درآمد کسب کنند؛ آن‌هم به‌شیوه‌ای که با روحیات‌شان سازگار باشد.

در این میان، صنعت گردشگری مانند زمینی حاصل‌خیز در انتظار این بذرهای تازه است. سرزمینی پهناور با هزار رنگ طبیعت، هزار قصه ناتمام، و هزار ظرفیت نهفته برای اشتغال، شکوفایی، و تولید ثروت. گردشگری در ایران، به‌ویژه در مناطق بکر و کمتر توسعه‌یافته، می‌تواند میزبان شور و انرژی این نسل باشد. نسلی که اگر به کوهی سفر کند، با یک پهپاد، ده‌ها تصویر حیرت‌انگیز ثبت می‌کند؛ اگر به روستایی برود، با چند استوری، همان روستا را مقصد جدید سفر هزاران نفر می‌کند؛ اگر در دل یک کاروانسرا بخوابد، درباره‌اش می‌نویسد، می‌سازد، روایت می‌کند، و تجربه‌اش را به دیگران می‌فروشد.

این نسل به خوبی می‌داند که گردشگری تنها سفر نیست؛ یک سبک زندگی است، یک مدل درآمدزایی مدرن است. آن‌ها از مهارت‌های خود برای بازاریابی اقامتگاه‌ها، طراحی سایت‌های گردشگری، مدیریت پیج‌های سفر، برگزاری تورهای شخصی، فروش صنایع‌دستی، تولید محتوا و هزار شکل دیگر از مشارکت استفاده می‌کنند. مهم‌تر این‌که از این مسیر هم لذت می‌برند، هم درآمد کسب می‌کنند، و هم خود را می‌سازند.

محمد ابراهیم لاریجانی دکترای گردشگری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه نسل Z موتور تحول صنعت گردشگری است، با تأکید بر ظرفیت‌های منحصربه‌فرد صنعت گردشگری در پاسخ به نیازهای اشتغال این نسل گفت: گردشگری تنها صنعتی است که می‌تواند با کمترین سرمایه‌گذاری، بیشترین ظرفیت اشتغال و بیشترین سازگاری با روحیات نسل جدید را فراهم آورد.

لاریجانی با بیان اینکه یکی از خطاهای راهبردی در برنامه‌ریزی‌های کلان اشتغال، بی‌توجهی به روحیات و اقتضائات نسل‌های تازه‌وارد به بازار کار است یکی از خطاهای راهبردی در برنامه‌ریزی‌های کلان اشتغال، بی‌توجهی به روحیات و اقتضائات نسل‌های تازه‌وارد به بازار کار است، تصریح کرد: بسیاری از صنایع سنتی نه‌تنها ظرفیت جذب این نسل را ندارند، بلکه در آینده نزدیک به دلیل جایگزینی با فناوری، حتی مشاغل فعلی خود را نیز از دست خواهند داد. اما گردشگری یک استثناست؛ صنعتی انسانی و تعاملی که نه تنها از بین نمی‌رود، بلکه با ورود نسل Z می‌تواند متحول شود.

وی ادامه داد: برای آنکه این پیوند شکوفا شود، نیاز به زمینه‌سازی هوشمندانه است. زیرساخت‌هایی چون آموزش‌های کاربردی گردشگری، حمایت از ایده‌های خلاقانه، تسهیل صدور مجوزهای محلی برای فعالیت‌های بوم‌گردی، و البته شناخت دقیق این نسل توسط نهادهای متولی. ما باید نسل Z را همان‌گونه که هست، بپذیریم و با همان زبان با او سخن بگوییم. نه در پی واداشتن او به قالب‌های قدیمی، که در پی ساختن ساختارهایی نو برای بهره‌بردن از ظرفیت‌های بی‌بدیلش.

شهردار تنکابن با بیان اینکه گردشگری صنعتی زنده، پویا و غیرقابل اتوماسیون است، گفت: برخلاف صنایع تولیدی که به سرعت به سمت رباتیک شدن و اتوماسیون پیش می‌روند، گردشگری نیازمند تعامل انسانی است. از راهنمای گردشگر گرفته تا طراحی تجربه سفر، ارتباطات فرهنگی، خدمات اقامت، غذا، صنایع‌دستی و ده‌ها حوزه وابسته دیگر، همگی به حضور فعال انسان نیاز دارند.

گردشگری محدود به کلانشهرها نیست

وی افزود: گردشگری برخلاف بسیاری از صنایع، محدود به کلانشهرها نیست. هر روستا، منطقه طبیعی، فرهنگی، مذهبی یا تاریخی می‌تواند با یک ایده خلاقانه به مقصدی گردشگری و محلی برای اشتغال تبدیل شود. این مزیت موجب می‌شود که گردشگری به‌عنوان راهبردی برای توسعه متوازن مناطق محروم نیز شناخته شود.

لاریجانی با اشاره به هم‌راستایی ویژگی‌های نسل Z با نیازهای صنعت گردشگری اظهار داشت: این نسل در تولید محتوا، بازاریابی دیجیتال، سفرنامه‌نویسی، تجربه‌سازی، تورهای تخصصی، اکو توریسم، گردشگری ادبی، هنری، خلاق و فرهنگی می‌تواند پیشگام باشد.

وی با تأکید بر لزوم تغییر رویکرد مسئولان و نهادهای اجرایی در قبال گردشگری، افزود: متأسفانه گاهی نگاه به گردشگری صرفاً عمرانی است؛ یعنی تنها به ساخت هتل و جاده و فرودگاه محدود می‌شود، در حالی که آن‌چه گردشگر را جذب می‌کند، «تجربه انسانی» است. این تجربه را نیروی انسانی خلاق و مشتاق – که امروز در نسل Z متمرکز شده – خلق می‌کند، نه صرفاً زیرساخت فیزیکی.

شهردار تنکابن تصریح کرد: اگر برای این نسل برنامه نداشته باشیم، آن‌ها یا مهاجرت می‌کنند یا در مشاغل غیررسمی و گاه ناسالم گرفتار می‌شوند. این در حالی است که می‌توان با حمایت از کسب‌وکارهای خلاق، آموزش مهارت‌های نرم گردشگری، توسعه استارتاپ‌های حوزه سفر و گردش، و فراهم کردن زمینه ورود جوانان به این عرصه، هم مشکل اشتغال را حل کرد و هم موتور توسعه گردشگری را به حرکت درآورد.

وی اضافه کرد: نسل Z آشنا به زبان‌های خارجی، فناوری‌های نو، شبکه‌های اجتماعی، و هنر تولید محتواست. اگر با آموزش‌های هدفمند و مشوق‌های حمایتی وارد میدان شود، می‌تواند با هزینه‌ای بسیار کمتر از ایجاد یک کارخانه، صدها شغل پایدار در حوزه گردشگری خلق کند.

لاریجانی در پایان با اشاره به ظرفیت‌های گردشگری شهرستان تنکابن گفت: این منطقه با داشتن طبیعت بکر، فرهنگ غنی، میراث تاریخی، تنوع اقلیمی و مردمی خون‌گرم و مهمان‌نواز، مستعد تبدیل شدن به پایلوت اشتغال نسل Z در حوزه گردشگری است. اگر نگاه نوگرایانه و مبتنی بر ظرفیت نیروی انسانی جوان جایگزین نگاه صرفاً عمرانی شود، می‌توان آینده‌ای روشن برای اشتغال در تنکابن و غرب مازندران ترسیم کرد.

مهنا احمدی کارشناس ارشد گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه صنعت گردشگری می‌تواند پاسخگوی بخش زیادی از نیازهای اشتغال کشور باشد، گفت: نسل Z نه تنها مهارت‌های دیجیتال، زبان، تعامل‌پذیری و خلاقیت بالایی دارد، بلکه تمایلاتش نیز با ماهیت پویا، اجتماعی و تجربی صنعت گردشگری هم‌خوانی دارد. این یک فرصت استثنایی است که نباید از دست برود.

وی افزود: در شرایطی که صنایع بزرگ برای راه‌اندازی به میلیاردها سرمایه‌گذاری و زیرساخت نیاز دارند؛ صنعت گردشگری با کمترین هزینه و در همه مناطق کشور، حتی روستاهای دورافتاده، می‌تواند اشتغال ایجاد کند از راننده و آشپز محلی گرفته تا طراح تجربه سفر و تولیدکننده محتوای دیجیتال.

صنعت گردشگری با کمترین هزینه و در همه مناطق کشور، حتی روستاهای دورافتاده، می‌تواند اشتغال ایجاد کند

این کارشناس با اشاره به اینکه بخش زیادی از نسل جدید علاقه‌ای به مشاغل اداری و سنتی ندارد، گفت: این جوانان با اینترنت و آزادی بیان بزرگ شده‌اند. دنبال استقلال، خلاقیت و دیده شدن هستند و گردشگری دقیقاً این فضا را فراهم می‌کند.

احمدی همچنین بر لزوم حمایت هدفمند از نسل Z در این مسیر تأکید کرد و گفت: به جای صرف میلیاردها تومان برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی یا ساخت مجتمع‌های لوکس، بخشی از این منابع باید صرف آموزش نیروی انسانی، ایجاد استارتاپ‌های بومی، و حمایت از ایده‌های خلاق در صنعت گردشگری شود.

وی مناطق بکر و کمتر شناخته‌شده‌ای مانند تنکابن، کلاردشت، سوادکوه، گیلان غربی و کویر مرکزی ایران را از جمله نقاطی برشمرد که می‌توانند به مقصدی جدید برای گردشگری نسل Z تبدیل شوند، به شرط آنکه زیرساخت انسانی آن‌ها تقویت شود.

این کارشناس خاطرنشان کرد: اگر نسل Z را نادیده بگیریم، هم بازار کار آینده را از دست می‌دهیم، هم فرصت تحول در گردشگری را. اما اگر آن‌ها را باور کنیم و به آن‌ها میدان بدهیم، می‌توانند به موتور محرک بزرگ‌ترین صنعت آینده ایران تبدیل شوند.

روح‌الله گلین مقدم، پژوهشگر حوزه گردشگری و اشتغال هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با تأکید بر لزوم توجه نظام‌مند به توانمندی‌های نسل Z می‌گوید: نسل جوان امروز با مفاهیمی مثل خلاقیت، دیجیتال، برند شخصی، زبان‌دانی و تعامل بین‌المللی بزرگ شده و اساساً دیگر برای مشاغل سنتی ساخته نشده است. اگر صنعت گردشگری نتواند این نسل را جذب کند، نه تنها فرصت تحول را از دست می‌دهد، بلکه آینده خودش را نیز به خطر می‌اندازد.

وی با اشاره به ظرفیت بومی‌سازی گردشگری در ایران افزود: گردشگری برخلاف صنایع بزرگ مانند نفت یا خودرو، قابلیت گسترش منطقه‌ای دارد. در روستای دورافتاده مازندرانی، خانه‌ای در دل کویر یزد یا بندری در جنوب کشور، می‌توان با سرمایه اندک اما خلاقیت بالا کسب‌وکار گردشگری راه انداخت؛ کاری که نسل Z در آن توانمند است.

گلین مقدم ویژگی‌های این نسل را متناسب با نیازهای جدید صنعت گردشگری دانست و ادامه داد: این نسل تنوع‌طلب، ماجراجو، رسانه‌محور و خواهان استقلال است. اگر ساختار صنعت گردشگری متناسب با این ویژگی‌ها بازطراحی شود، ما شاهد ظهور تورهای مفهومی، راهنمایان مجازی، برندسازی فرهنگی و حتی تولید محتوای چندزبانه خواهیم بود. این همان تحولی است که گردشگری ایران به آن نیاز دارد.

این کارشناس حوزه گردشگری همچنین هشدار داد که سیاست‌گذاری‌های سنتی و تمرکز صرف بر زیرساخت‌های فیزیکی مانند هتل و فرودگاه، نمی‌تواند پاسخگوی نیاز امروز باشد، در کنار سخت‌افزار گردشگری، باید روی نرم‌افزار این صنعت یعنی نیروی انسانی، مهارت‌آموزی، کسب‌وکارهای خلاق و آموزش محلی سرمایه‌گذاری شود.

وی تأکید کرد: اگر متولیان امر به‌جای نگاه تهدیدآمیز، نسل Z را به‌عنوان یک فرصت ببینند، نه تنها اشتغال جوانان حل می‌شود، بلکه ایران در بازار جهانی سفر، حرفی نو برای گفتن خواهد داشت. این یک بازی برد-برد است؛ به شرط آنکه از قاب‌های سنتی خارج شویم.

دولت برای بهره‌گیری از ظرفیت نسل Z در صنعت گردشگری، باید نگاه خود را از طرح‌های سنگین و پروژه‌های بزرگ‌مقیاس به سمت توانمندسازی و حمایت از مشاغل خرد، خلاق و مبتنی بر زیست‌بوم‌های محلی تغییر دهد. یکی از راهکارهای ضروری، راه‌اندازی مراکز نوآوری گردشگری در استان‌هاست؛ فضاهایی برای گرد هم آمدن جوانان، ایده‌پردازی، ساخت پلتفرم‌های دیجیتال و تجربه‌محور کردن سفرها. همچنین ایجاد مسیرهای ساده و بی‌واسطه برای اعطای تسهیلات کم‌بهره به جوانانی که قصد راه‌اندازی کسب‌وکار در حوزه گردشگری دارند، می‌تواند نقطه شروع جهش اشتغال باشد.

توسعه آموزش‌های مهارتی کوتاه‌مدت، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند راهنمایی تور، بازاریابی دیجیتال، تولید محتوای گردشگری، مدیریت اقامتگاه‌های بومی و گردشگری خلاق، بسیار حیاتی است. دولت همچنین می‌تواند با مشارکت بخش خصوصی، صندوق‌های حمایتی برای سرمایه‌گذاری در ایده‌های نوآورانه نسل Z راه‌اندازی کند. اصلاح قوانین پیچیده و دست و پاگیر صدور مجوزها، و همچنین به رسمیت شناختن گردشگری به‌عنوان یکی از پایه‌های آینده اشتغال کشور، دیگر الزام مهمی است که نباید از آن غافل شد.

با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد نسل Z و نیاز فوری کشور به ایجاد اشتغال ارزان، گسترده و در دسترس، صنعت گردشگری امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند پوست‌اندازی و بازتعریف است. نسل Z، با ذهنی خلاق، دیجیتال‌محور و جهانی، آماده ورود به این عرصه است؛ اما این ورود نیازمند زیرساخت، حمایت و به‌ویژه اعتماد حاکمیت به جوانان است.

اکنون دولت می‌تواند با یک تصمیم درست، همزمان دو بحران اشتغال و رکود گردشگری را به فرصت تبدیل کند. پیوند دادن ظرفیت‌های بومی با استعدادهای جوان، توسعه گردشگری خلاق، و تمرکز بر آموزش و تسهیل‌گری به‌جای تصدی‌گری، راهبردهایی هستند که می‌توانند بازی را به نفع اقتصاد ملی تغییر دهند.