موزه شه لافتی مشهد؛ تاریخچه و عکس

مشهد یکی از کلانشهرهای پرجاذبه ایران است و اطراف آن روستاهایی قرار دارند که برخلاف انتظار، میزبان آثار تاریخی چشمگیرند. در دهستان طوس و در بخش مرکزی شهرستان مشهد، روستای چهاربرج واقع شده که موزه ای متفاوت به نام موزه شه لافتی مشهد را در دل خود جای داده است. این موزه به خاطر فضای زنده و روایتگر آیین های پهلوانی، توجه گردشگران بسیاری را جلب کرده و از جاهای دیدنی مهم مشهد به شمار می رود.

گذشته و شکل گیری موزه شه لافتی مشهد

در گذشته بسیاری از شهرهای ایران دارای زورخانه بودند؛ مکان هایی که مردم در آن به انجام ورزش های پهلوانی یا باستانی می پرداختند. این سنت های آیینی در سال ۱۳۸۹ در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسید و بخشی از هویت فرهنگی ایرانیان را بازنمایی می کند.

در فضای زورخانه، مرشد با نواختن ضرب و خواندن اشعار حماسی، به ویژه از شاهنامه فردوسی، ریتم و روح ورزش را زنده می کرد. با گذشت زمان، این ورزش ها کم رونق شد و پهلوانان پراکنده شدند.

علی اکبر قاسمی، از پهلوانان نام آشنا، برای احیای این میراث همت کرد. او در شهرهای مختلف ایران به گردآوری ابزار و یادگارهای زورخانه پرداخت و برای دیدار با پهلوانان مهاجر نیز به ۱۷ کشور سفر کرد. دستاورد این سفرها مجموعه ای ارزشمند از اشیای مرتبط با زورخانه بود که بسیاری را او به عنوان یادگاری از پهلوانان دریافت کرد.

سرانجام در سال ۱۳۶۸، با تکیه بر همین گردآوری گسترده، موزه ای در مشهد راه اندازی شد که امروز با عنوان موزه شه لافتی مشهد برای پاسداشت آیین های جوانمردی و پهلوانی فعال است.

مشخصات معماری و ساخت موزه شه لافتی

بنای موزه با الهام از زورخانه های کهن ساخته شده و ویژگی های خاص خود را دارد. مجموعه در زمینی با مساحت ۲۰۰۰ متر مربع شکل گرفته است.

درب ورودی کوتاه تر از قد معمول انسان طراحی شده تا بازدیدکننده به ناچار با سر خم وارد شود؛ اشاره ای نمادین به فروتنی پهلوانان که هنگام ورود به زورخانه، به رسم احترام سر تعظیم فرود می آوردند.

نام حضرت علی (ع) و ابوالفضل در آیین ورزشکاران پیوسته بر زبان بوده و آنان را الگوی مروت و جوانمردی می دانستند.

بر سردر ورودی موزه شه لافتی مشهد بیتی نوشته شده است:

هنگام ورود سرت را به نشان ادب فرود آر
که این سرا، جای آئین جوانمردان است

پس از ورود، فضای داخلی به دو بخش مجزا تقسیم می شود: زورخانه و عیارخانه. هر کدام کارکرد و حال و هوای خود را دارند که در ادامه می آید:

بخش زورخانه: بخش اصلی موزه است و عمده اشیا در اینجا نگهداری می شود. تصاویر، عکس ها و ابزار ورزش پهلوانان معاصر مانند میل و کباده در معرض نمایش است. کنار زورخانه، بخشی به نام لنگری قرار دارد که محل استراحت پهلوانان بوده و در آن دمنوش های گیاهی همچون اسطوخودوس و ختمی نوشیده می شد.

در همین بخش، گاه ورزش های باستانی نیز اجرا می شود. پهلوانان برای ورود به گود و آغاز ورزش از مرشد رخصت می گیرند. جالب اینکه مرشد این زورخانه تا امروز (بهار 1402) همچنان پهلوان رستم، یعنی علی اکبر قاسمی است.

بخش عیارخانه: این فضا محل خلوت و چله نشینی پهلوانان و عیاران است؛ خلوت چهل روزه برای عبادت و دعا که بیشتر میان درویشان رواج داشته است.

عیارخانه هشت جایگاه دارد: دو جایگاه ویژه سادات علوی و رضوی، دو جایگاه برای مرشدان و چهار جایگاه برای پهلوانان آبادی ها و روستاهای دیگر مانند دروازه خبوشان، طایران، رزان، مرو و نوچه های آنان.

مطالعه کنید: آرامگاه فردوسی؛ تاریخچه، نقشه و عکس

چرا دیدن این موزه ارزشش را دارد

موزه شه لافتی مشهد جایی است که آیین های کهن پهلوانی را نه فقط پشت ویترین، بلکه در کنار اجرا و زیست واقعی آن تجربه می کنید. تفاوت اصلی این موزه با بسیاری از موزه ها همین هم نشینی اشیا و آیین است که جذابیتی دوچندان برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی رقم می زند.

اگر با تور ایرانگردی یا به صورت شخصی راهی مشهد شدید، بازدید از این موزه را در برنامه بگذارید. موزه در ۳۰ کیلومتری مشهد و در روستای برج واقع شده است. پیشنهاد می کنیم هنگام سفر به مشهد، علاوه بر دیدار از این موزه، نگاهی هم به دیگر جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهر داشته باشید.

سؤالات رایج درباره موزه شه لافتی مشهد

برای طرح سایر پرسش ها، از بخش دیدگاه های همین مطلب استفاده کنید. در کوتاه ترین زمان پاسخگو خواهیم بود.

نشانی موزه شه لافتی مشهد کجاست؟

موزه آیین های پهلوانی معروف به موزه شه لافتی، نزدیک آرامگاه فردوسی و در محله چهاربرج، بلوار شاهنامه، کوچه شاهنامه ۶۴ قرار دارد. موقعیت دقیق را در نقشه زیر می توانید ببینید:

در موزه شه لافتی چه چیزهایی به نمایش گذاشته شده است؟

انواع وسایل مرتبط با زورخانه و ورزش های باستانی و نیز یادگارهایی که پهلوان رستم از پهلوانان نامدار گرد آورده، در موزه قرار دارد؛ از جمله:

کباده، تخته، ترازو، زنگ گود زورخانه، ضرب، ابزار کاری پهلوانان قصاب مانند میل، کفش، ساطور و شاخ شکن، میل های پهلوان حاجی فخار کوره پز، کباده پهلوان حاج حسن لواسانی، تصاویری از پهلوان مفرد اصفهانی، پهلوان رمضان آهنگر، پهلوان جاوید طوسی و پهلوان دامدار، لباده پهلوان توالی، لباس های ورزشی کهنه سواران شهر و… .

بازدید از موزه آیین های پهلوانی مشهد برای چه کسانی جذاب است؟

علاقه مندان به ورزش های باستانی و آیین های ایرانی می توانند تماشاگر ورزش در گود زورخانه باشند. در عیارخانه نیز اشیای عتیقه، لباس ها و ابزار قدیمی پهلوانان در دسترس دید بازدیدکنندگان قرار دارد.