ضرورت سوخت‌های جایگزین برای تأمین برق در شرایط بحران/ تولید برق با زغالسنگ در ایران نزدیک به صفر است
در ایران، سهم تولید برق از زغالسنگ تقریباً صفر است اما بر اساس آمار، در سال ۲۰۲۰، میزان تولید برق از زغالسنگ در ایران حدود ۰.۶ تراوات ساعت بوده است که نسبت به تولید برق کل کشور، سهم بسیار کمی دارد. این در حالی است که در سطح جهانی، حدود ۳۶ درصد از نیروگاه‌ها از زغالسنگ تغذیه می‌کنند.
اقتصادآنلاین – باران شاکری: در حالی که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گاز طبیعی در جهان به شمار می‌رود، ناترازی شدید در تأمین برق و گاز کشور همچنان یکی از مهم‌ترین چالش‌هاست که تأثیرات آن به وضوح در زندگی روزمره مردم، به ویژه در فصول سرد سال، نمایان می‌شود. مشکلاتی مانند قطعی برق گسترده در مناطق مختلف و فشار بر صنایع بزرگ به دلیل کمبود برق، نشان‌دهنده نیاز به اصلاحات ساختاری در نحوه تأمین و توزیع انرژی است.
با نگاهی به آمارهای جهانی، ایران به وضوح با تفاوت‌هایی قابل توجه در منابع انرژی مواجه است، به گفته یکی از اعضا کمیسیون انرژی مجلس، بیش از ۹۱ درصد نیروگاه‌های کشور به استفاده از سوخت‌های فسیلی و به ویژه گاز متکی هستند، در حالی که در سطح جهانی، نیروگاه‌های گازی تنها ۲۳ درصد از تأمین برق دنیا را پوشش می‌دهند، در ایران این نسبت به طرز چشمگیری بالاتر است. علاوه بر این، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای در تولید برق کشور به مراتب کمتر از میانگین جهانی است.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، منابع تجدیدپذیر همچون انرژی خورشیدی و بادی جایگاه ویژه‌ای در تأمین برق دارند؛ به طور مثال، آلمان تنها از نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود حدود ۶۶ هزار مگاوات برق تولید میکند، در حالی که ایران باوجود داشتن روزهای آفتابی بیشتر و زاویه تابش مناسب‌تر، به سختی توانسته است این رقم را به ۱۵۰۰ مگاوات برساند.
اما طبق گفته کارشناسان، واقعیت این است که کشور به شدت به گاز وابسته شده و اگر خدای ناکرده اتفاقی مانند جنگ یا تهدیدات امنیتی پیش آید و تنها میدان گازی پارس جنوبی هدف قرار گیرد، گاز کشور کم شده وتولید برق کشور دچار مشکل خواهد شد که در نهایت تمام صنایع و کارخانجات متوقف می‌شوند بنابراین، لازم است سوخت‌های جایگزین برای تأمین برق در نظر گرفته شود و نیروگاه‌های زغال‌سنگی، هسته‌ای و انرژی‌های خورشیدی می‌توانند به‌عنوان منابع جایگزین کمک کنند تا در صورت بروز بحران، مشکل انرژی کشور تا حدی حل شود.
در مواجهه با این بحران، کارشناسان پیشنهاداتی برای رفع ناترازی انرژی مطرح کرده‌اند؛ استفاده از منابع جایگزین نظیر انرژی‌های تجدیدپذیر، نیروگاه‌های هسته‌ای و زغال سنگ، از جمله این پیشنهادات است که یکی از مهم‌ترین اقدامات می‌تواند توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای و تجدیدپذیر به‌ویژه در مناطق خورشیدی و بادی کشور باشد که در بلندمدت می‌تواند به کاهش وابستگی به گاز و بهبود تأمین برق منجر شود.
در بخش مصرف خانگی، تغییرات در تجهیزات مصرفی نظیر بخاری‌های گازی می‌تواند کمک شایانی در کاهش مصرف گاز داشته باشد. به عنوان مثال، استفاده از بخاری‌های هرموتیک که به‌طور کامل می‌توانند جایگزین بخاری‌های گازی شوند، یک راهکار کارآمد است. همچنین نوسازی کنتورها و رگلاتورهای گاز کشور به منظور کاهش هدررفت انرژی، از جمله راهکارهایی است که بخش خصوصی برای آن آماده سرمایه‌گذاری است.
نماینده مردم زرند و کوهبنان در مجلس شورای اسلامی نیز اخیرا به ارائه آماری در حوزه تأمین انرژی از منابع مختلف و مقایسه میانگین جهانی و ایرانی آن پرداخته و بیان کرده است که به‌طور میانگین در سطح جهانی، ۲۳ درصد نیروگاه‌ها گازی، ۳۶ درصد زغال‌سنگی، ۱۵ درصد برق‌آبی، ۱۰ درصد هسته‌ای و ۱۳ درصد از انرژی‌های تجدیدپذیر شامل انرژی خورشیدی و بادی تأمین می‌شود. در حالی که در ایران، بیش از ۹۱ درصد نیروگاه‌ها حرارتی هستند، حدود ۵ درصد از برق‌آبی، ۲ درصد از هسته‌ای و ۲ درصد از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شود.
طبق آمارها، در سطح جهانی، ۳۶ درصد نیروگاه‌ها از زغالسنگ تغذیه می‌کنند، در حالی که در ایران این درصد صفر است. همچنین، در کشورهایی مانند چین، ۶۰ درصد نیروگاه‌ها از زغالسنگ تغذیه می‌کنند و کشوری مانند آلمان تنها از نیروگاه‌های تجدیدپذیر ۶۶ هزار مگاوات برق تولید میکند، این در حالی است که در ایران، با وجود تعداد بیشتر روزهای آفتابی، زاویه تابش بهتر و مساحت وسیع‌تر، میزان تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر به ۱۵۰۰ مگاوات هم نرسیده است.
عبدالحسین همتی، نماینده مردم زرند و کوهبنان در مجلس شورای اسلامی در خصوص اقدامات صورت گرفته در زمینه استفاده از زغالسنگ در تامین بخشی از سوخت کشور به اقتصادآنلاین گفت: در حال حاضر نیروگاه‌هایی در شهرهای زغالی مانند منطقه طبس در حال احداث هستند؛ در زرند نیز یک نیروگاه تولید برق قادر به استفاده از هر دو سوخت مازوت و زغالسنگ هست، اما در عمل بیشتر از مازوت استفاده میکند. با توسعه نیروگاه های زغالی علاوه بر ایجاد اشتغال بیشتر، مصرف نفت و گاز کشور نیز کاهش خواهد یافت و حتی می‌توان محصولات جانبی نیز تولید کرد که این خود به اشتغال‌های جانبی و رونق اقتصادی کمک میکند.
وی در خصوص حمایت‌های دولت در این خصوص گفت: دولت نیز برنامه‌هایی برای حمایت از نیروگاه‌های زغال‌سنگی دارد؛ وزارت نیرو اعلام کرده است که از این پروژه‌ها حمایت میکند و امتیازات خاصی به این نیروگاه‌ها ارائه می‌دهد؛ به‌طور خاص، اجازه صادرات به این نیروگاه‌ها داده می‌شود تا بتوانند برق خود را با قیمت بهتر به فروش برسانند و به این ترتیب این پروژه‌ها رونق بیشتری پیدا کنند.
همتی در ادامه تأکید کرد: در حال حاضر، باید تنوع نیروگاه‌های کشور بسیار بیشتر شود؛ در حال حاضر ۹۲ درصد نیروگاه‌های ایران حرارتی هستند و بیشتر این نیروگاه‌ها نیز به گاز وابسته‌اند، به‌طوری که حدود ۷۰ درصد تولید برق کشور وابسته به گاز است که اگر نیروگاه‌های زغال‌سنگی نیز وارد این عرصه شوند، بخشی از مشکلات ناترازی انرژی حل خواهد شد.
نماینده مردم زرند و کوهبنان در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در خصوص کشورهای همسایه نیز باید گفت که کشوری مانند چین که ذخایر زغالسنگ زیادی دارند، توانسته بسیاری از نیروگاه‌های خود را به نیروگاه‌های زغال‌سنگی تبدیل کند اما به طور کلی ما در حوزه زغالسنگ عملاً اقدام خاصی نکرده‌ایم حتی کشورهای عربی نیز به دلیل داشتن منابع نفت و گاز فراوان، معمولاً نیازی به سرمایه‌گذاری در این بخش نداشته‌اند، اما در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال فعالیت هستند و حتی برخی از آنها پروژه‌های هسته‌ای را نیز آغاز کرده‌اند.
در نهایت، رفع ناترازی انرژی در ایران نیازمند تصمیم‌گیری‌های اساسی و استراتژیک در زمینه توسعه منابع انرژی نوین، استفاده بهینه از سوخت‌های موجود و کاهش هدررفت انرژی است. همچنین، تقویت زیرساخت‌های صنعتی و سرمایه‌گذاری در تجهیزات مدرن می‌تواند به بهبود وضعیت انرژی کشور کمک کند؛ به باور بسیاری از کارشناسان، این اصلاحات تنها زمانی به نتیجه می‌رسد که دولت و بخش خصوصی همکاری نزدیک‌تری داشته باشند و مسیر سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلف انرژی هموار گردد.
