شهر تبریز

تبریز یکی از باستانی‌ترین شهرهای ایران است که در طول تاریخ فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است. این شهر در گذر زمان، بارها به دلیل حوادث طبیعی مانند زلزله و یا حمله اشغالگران ویران شده، اما هر بار با شکوه و عظمت بیشتری بازسازی شده است. تبریز در طول تاریخ، مدت زمان بیشتری نسبت به سایر شهرهای ایران به عنوان پایتخت شناخته شده است. اوج شکوه و قدرت این شهر در زمان حکومت ایلخانان بود. در دوران حکومت این سلسله، تبریز پایتخت قلمرویی پهناور از رود نیل در شمال شرق آفریقا تا آمودریا در آسیای مرکزی بود.

تبریز همچنین نخستین پایتخت جهان تشیع است. این شهر در دوره‌های حکومت آق‌قویونلوها، قره‌قویونلوها، صفویان و در آغاز انقلاب مشروطه نیز پایتخت ایران بوده است. تبریز در زمان جنبش مشروطه نقش کلیدی و مهمی ایفا کرد. بسیاری از بزرگان تبریز مانند ستارخان، باقرخان و شیخ الاسلام در این جنبش نقش اساسی داشتند و به پیروزی آن کمک کردند.

موقعیت جغرافیایی شهر تبریز

تبریز، سومین کلان‌شهر بزرگ ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی است. این شهر با جمعیتی بیش از ۱.۵ میلیون نفر، مهم‌ترین شهر در منطقه آذربایجان محسوب می‌شود. ایتن شهر به عنوان بزرگ‌ترین قطب اقتصادی، بازرگانی، سیاسی، اداری، ارتباطی، فرهنگی، صنعتی و نظامی منطقه آذربایجان شناخته می‌شود. این شهر دارای صنایع مختلفی از جمله نساجی، خودروسازی، ماشین‌سازی، صنایع غذایی و صنایع دستی است. تبریز همچنین از نظر فرهنگی و تاریخی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این شهر دارای آثار تاریخی و فرهنگی متعددی از جمله مسجد کبود، ارگ علیشاه، خانه مشروطه و موزه‌های مختلف است.

تبریز از موقعیت جغرافیایی مناسبی برخوردار است. این شهر در شمال غرب کشور قرار گرفته و از سمت شمال به کوه‌های پکه‌چین و عون بن علی، از سمت شمال شرقی به کوه‌های گوزنی و بابا باغی، از سمت شرق به گردنه پایان و از سمت جنوب به دامنه‌های رشته کوه سهند محدود شده است.

آب و هوای شهر تبریز

این شهر از شمال، جنوب و شرق به سمت جبال کوهستانی و از غرب به دشت‌های هموار و صحرایی دشت تبریز و شوره‌زارهای تلخه رود منتهی می‌شود.

این موقعیت خاص، تبریز را به یک جلگه کوهستانی-صحرایی تبدیل کرده است. آب و هوای تبریز نیز تحت تأثیر این موقعیت جغرافیایی قرار دارد. این شهر از سردترین شهرهای ایران محسوب می‌شود و آب و هوای سرد و خشک کوهستانی دارد.

میانگین دما در تبریز در فروردین ۱۰.۵ درجه سانتی‌گراد، در تیر (گرم‌ترین ماه سال) ۲۵.۴ درجه سانتی‌گراد، در ماه مهر ۱۴.۱ درجه و در دی (سردترین ماه سال) ۲.۵- درجه سانتی‌گراد است.

جمعیت شهر شهر تبریز

تبریز، سومین کلان‌شهر بزرگ ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی، با مساحتی بالغ بر ۵۱۲۴۴ کیلومتر مربع، جمعیتی بیش از یک و نیم میلیون نفر دارد. این شهر ششمین شهر پرجمعیت ایران به شمار می‌رود.

زبان و مذهب مردم تبریز

مردم تبریز عمدتاً ترک‌زبان هستند و به زبان آذری سخن می‌گویند. عده کمی از ساکنان این شهر نیز به زبان فارسی صحبت می‌کنند. دین اکثر مردم شهر تبریز اسلام و مذهب آن‌ها شیعه دوازده امامی است.

حمل و نقل عمومی در شهر تبریز

تاکسی

تاکسی‌ها در تبریز به رنگ زرد و با تابلوی «تاکسی تبریز» قابل شناسایی هستند. تاکسی‌ها از رایج‌ترین وسایل نقلیه عمومی در تبریز هستند و به راحتی می‌توان با آن‌ها به جاذبه‌های گردشگری شهر دسترسی پیدا کرد. تاکسی‌ها در فرودگاه، راه‌آهن و ترمینال نیز موجود هستند. همچنین، می‌توان با نصب اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی، به صورت آنلاین تاکسی درخواست کرد.

اتوبوس

اتوبوس‌رانی تبریز نیز یکی از گزینه‌های مناسب برای حمل‌ونقل عمومی در این شهر است. اتوبوس‌های تبریز به دو نوع تندرو (بی‌آرتی) و خطی تقسیم می‌شوند. اتوبوس‌های تندرو در چهار مسیر اصلی شهر فعالیت می‌کنند و هزینه استفاده از آن‌ها به صورت یکسان است. اتوبوس‌های خطی نیز در مسیرهای مختلف شهر تردد می‌کنند و هزینه استفاده از آن‌ها بر اساس مسافت طی شده متفاوت است. برای استفاده از اتوبوس‌های تبریز، باید کارت‌های مخصوص این وسایل نقلیه را تهیه کرد.

مترو

مترو تبریز نیز در حال حاضر در دست ساخت است و قرار است در نهایت در قالب ۵ خط به بهره‌برداری برسد. در حال حاضر، تنها خط ۱ مترو تبریز به بهره‌برداری رسیده است و خطوط ۲، ۳، ۴ و ۵ در مراحل مختلف ساخت قرار دارند.

سوغات تبریز

شیرینی‌های تبریز

شیرینی‌های تبریز از محبوب‌ترین سوغات این شهر هستند. این شیرینی‌ها با طعم‌ها و تنوع بی‌نظیری که دارند، هر ذائقه‌ای را راضی می‌کنند. از جمله معروف‌ترین شیرینی‌های تبریز می‌توان به نوقا، قرابیه، باقلوا، شیرینی کنجدی، حلوا بزرک، شیرینی لطیفه، ایشلی کوکه، راحت‌الحلقوم، چورتمه، رشته ختایی، شیرینی پیچ انگشتی، مربای گل سرخ، لوز، آجیل و خشکبار، عسل سهند و پنیر معروف تبریز اشاره کرد.

صنایع دستی تبریز

صنایع دستی تبریز نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این صنایع دستی با ذوق و هنر هنرمندان تبریزی ساخته می‌شوند و نشان‌دهنده فرهنگ و هنر این شهر هستند. از جمله مهم‌ترین صنایع دستی تبریز می‌توان به فرش دست‌بافت، چرم تبریز، قلم‌زنی، سفال و سرامیک، ورنه بافی، گلیم بافی، نقره‌کاری، منبت‌کاری و چاپ کلاقه‌ای (باتیک) اشاره کرد.

غذاهای سنتی تبریز

از جمله معروف‌ترین غذاهای سنتی تبریز می‌توان به کوفته تبریزی، خورش هویج، دلمه برگ مو، کوکو لوبیا سبز، آش اوماج، آش آبغوره، آش ماست، آش میوه، قارنی یاریخ، دویماج، قورما شورباسی، سوتی پلو، کباب بناب و شیر پلو اشاره کرد.

کوفته تبریزی، معروف‌ترین غذای تبریز

کوفته تبریزی یکی از معروف‌ترین غذاهای سنتی ایران است که شهرت جهانی دارد. این غذا از گوشت چرخ کرده، برنج، لپه، سبزی‌های معطر و ادویه‌جات تهیه می‌شود. کوفته تبریزی معمولاً با سس رب گوجه فرنگی یا سس آلو بخارا سرو می‌شود.

خورش هویج

خورش هویج یکی دیگر از غذاهای سنتی تبریز است که با هویج، گوشت چرخ کرده، رب گوجه فرنگی، پیاز، زعفران و ادویه‌جات تهیه می‌شود. این خورش طعمی شیرین و ترش دارد و معمولاً با برنج سرو می‌شود.

دلمه برگ مو

دلمه برگ مو یکی از غذاهای سنتی محبوب ایران است که در تبریز نیز تهیه می‌شود. این غذا از برگ‌های مو، گوشت چرخ کرده، برنج، سبزی‌های معطر و ادویه‌جات تهیه می‌شود. دلمه برگ مو معمولاً با سس رب گوجه فرنگی یا سس آلو بخارا سرو می‌شود.

کباب بناب

کباب بناب یکی از غذاهای سنتی شهر بناب در استان آذربایجان شرقی است که در تبریز نیز تهیه می‌شود. این غذا از گوشت چرخ کرده، پیاز، زعفران و ادویه‌جات تهیه می‌شود و معمولاً با برنج سرو می‌شود.

شیر پلو

شیر پلو یکی از غذاهای سنتی تبریز است که با شیر، برنج، گوشت چرخ کرده، زعفران و ادویه‌جات تهیه می‌شود. این غذا طعمی شیرین و لذیذ دارد و معمولاً در مناسبت‌های خاص تهیه می‌شود.

فرهنگ و آداب و رسوم شهر تبریز

رقص آذری

رقص آذری یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم مردم تبریز است. این رقص با حرکات موزون و ریتمیک خود، نمادی از شادی و نشاط مردم تبریز است. رقص آذری معمولاً در مراسم‌های مختلف مانند عروسی، نوروز و… اجرا می‌شود.

بئل باغلاماق

بئل باغلاماق یکی دیگر از آداب و رسوم مردم تبریز است که در مراسم عروسی اجرا می‌شود. در این مراسم، پدر عروس، کمر عروس را با یک پارچه سفید می‌بندد و به او برکت می‌بخشد. این رسم نمادی از پیوند زناشویی و آغاز زندگی جدید است.

سمنوپزی

سمنوپزی نیز یکی از آداب و رسوم مردم تبریز است که در نوروز اجرا می‌شود. در این مراسم، مردم تبریز، سمنو می‌پزند و آن را بین خانواده و دوستان خود تقسیم می‌کنند. سمنو نمادی از برکت و سرسبزی است.

عاشیق‌خوانی

عاشیق‌خوانی یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم مردم تبریز است. عاشیق یا آشیق به عارف و نغمه‌سرایی گفته می‌شود که همراه با ساز زدن، آواز می‌خواند. عاشیق‌خوانی بخشی از موسیقی فولکلور ایرانی در آذربایجان و بخشی جدانشدنی از فرهنگ و آداب و رسوم شهر تبریز است.

در عاشیق‌خوانی، معمولا از سه ساز اصلی بالابان، قاوال و ساز استفاده می‌شود. عاشیق‌خوانی با اشعار حماسی و مفاهیم عرفانی زندگی ترکیب و حتی گاهی به‌صورت بداهه اجرا می‌شود. شنیدن صدای این سازها در کنار آواز عاشیق، حس‌وحال عجیبی دارد و یکی از جالب‌ترین راه‌ها برای انتقال ادبیات و فرهنگ شفاهی مردم تبریز است.

بایرام پایی

بایرام پایی یکی دیگر از آداب و رسوم مردم تبریز است که مخصوص تازه‌عروس‌هاست. در این مراسم، خانواده نوعروس غذاهای محلی، شیرینی، شکلات و هدایای مختلفی تهیه کرده و آن‌ها را با سلیقه در یک سینی مسی تزیین می‌کند. سپس سینی پیشکشی را به عنوان تبریک سال نو به خانه عروسی می‌فرستند که در همان سال به خانه بخت رفته است.

غذاهای محلی این سینی شامل کوکو سبزی، مرغ، ماهی، قیمه و برنج است. گرچه این رسم روزبه‌روز کم‌رنگ شده اما هنوز هم افرادی هستند که به آن توجه می‌کنند.

تکم گردانی

تکم گردانی یا بزچرانی یکی از آیین‌های سنتی تبریز است که با شروع فصل بهار اجرا می‌شود. در این مراسم معمولا یک عروسک‌گردان همراه با عروسک، یک بز زنگوله‌پا و لباس محلی در سراسر شهر می‌چرخد تا با نقالی و آواز و نمایش عروسکی، شروع حال‌وهوای بهار را به مردم مژده بدهد.

خوانچه یا خونچا

خوانچه یکی از رسم و رسوم تبریز است که در اولین شب یلدای زندگی تازه‌عروس و داماد اجرا می‌شود. طی این مراسم، خانواده داماد هدایا، آجیل، شیرینی، انار، هندوانه، پارچه، باسلوق و… را در یک خونچا تزیین می‌کنند و به عروس و داماد هدیه می‌دهند. البته این رسم گاهی با اسم چله گئجه‌سی هم شناخته می‌شود که در زبان ترکی به معنی آیین شب یلداست.

قاباخلاما

قاباخلاما در زبان ترکی به معنی (پیشواز) است. مردم خونگرم تبریز هر سال به پیشواز ماه رمضان می‌روند و معتقدند اگر زودتر روزه گرفتن را شروع کنند، این ماه برکات بیشتری برایشان خواهد داشت. قاباخلاما در واقع همان به استقبال ماه رمضان رفتن است که امروزه علاوه‌بر فرهنگ بومی تبریز در سایر شهرها هم رایج شده است.

سیب‌اندازون

رسم سیب‌اندازون تبریز آنقدر معروف است که حتی در شعر استاد شهریار هم به آن اشاره شده است:

حیدربابا کندین توبون توتاندا قیز، گلینلر حنا، پیلته ساتاندا بیگ گلینه دامدان آلما آتاندا منیم ده او قیزلاریندا گوزوم وار عاشیقلارین سازلاریندا سوزوم وار

در این رسم، در شب یلدا، خانواده داماد به خانه عروس می‌روند و یک سینی پر از سیب و هدایای دیگر را به عنوان پیشکش به عروس و خانواده‌اش می‌دهند.