شهر آستارا؛ تاریخ، جغرافیا، اقتصاد
آیا میدانید شهر آستارا دروازه ورود به قفقاز است؟ با موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و اهمیت تاریخی، آستارا نه تنها یکی از مهمترین شهرهای بندری و ترانزیتی شمال ایران است، بلکه به عنوان مرکزی برای تجارت و گردشگری شناخته میشود. در این نوشتار، با جاذبههای تاریخی و جاهای دیدنی آستارا آشنا میشوید و نقش آن در اقتصاد منطقه را کشف میکنید.
آیا میدانستید آستارا دروازهی ایران به سوی قفقاز بهشمار میرود؟ این شهر با جایگاه جغرافیایی خاص و پیشینهی پررنگ، هم بندری و ترانزیتی مهم در شمال کشور است و هم کانونی پویا برای دادوستد و گردشگری. در ادامه، با دیدنیهای تاریخی آستارا آشنا میشوید و سهم آن در اقتصاد منطقه را مرور میکنید.
نمایش
جغرافیای آستارا در یک نگاه
آستارا ششمین شهر پرجمعیت گیلان و مرکز شهرستان همنام خود است. این شهر در شمالیترین بخش استان و روی مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار دارد. از شرق به دریای خزر، از شمال به آستارای جمهوری آذربایجان، از غرب به استان اردبیل و از جنوب به شهرستان تالش میرسد. رودخانهی آستاراچای مرز طبیعی میان آستارای ایران و آستارای جمهوری آذربایجان است.
از نظر ارتباطی، آستارا در گرهگاه سه محور مهم نشسته است: مسیر جنوبی به بندرانزلی و رشت میرسد، راه شمالی به آستارای جمهوری آذربایجان و باکو امتداد مییابد و راه غربی—پس از گذر از گردنهی حیران—به اردبیل و تبریز وصل میشود.
ارتفاع متوسط شهر از سطح دریا ۲۱٫۱ متر است. دربارهی اقلیم آستارا، میانگین دمای سالانه حدود ۱۵٫۴ درجهی سانتیگراد و میانگین بارش سالانه نزدیک به ۱۳۴۵ میلیمتر گزارش شده است.
اگر در کوچهپسکوچههای آستارا قدم بزنید، سقفهای سفالپوش خانهها توجهتان را جلب میکند؛ پوششی که هم جلوهای زیبا دارد و هم با معماری بومی، در تابستان خانهها را خنکتر از سقفهای شیروانی نگه میدارد.
راههای رسیدن به این شهر متنوعاند:
سفر زمینی با خودروی شخصی
آستارا ۷۵ کیلومتر با اردبیل فاصله دارد. پس از عبور از اردبیل و تونل گردنهی حیران و پیمودن مسیر تماشایی حیران، از طریق جادهی شمارهی ۱۶ ایران به آستارا میرسید.
فاصلهی تهران تا آستارا حدود ۵۰۰ کیلومتر است و این مسیر با خودرو شخصی تقریباً ۷ ساعت زمان میبرد. اگر از بندرانزلی راهی شوید، باید جادهی شمارهی ۴۹ را به طول ۱۵۰ کیلومتر تا آستارا ادامه دهید.
- سفر زمینی با اتوبوس
تقریباً از تمام شهرهای استان گیلان و نیز مراکز استانها، بلیت اتوبوس برای آستارا در دسترس است.
- سفر هوایی
نزدیکترین فرودگاهها به آستارا، فرودگاه بینالمللی اردبیل و سپس فرودگاه بینالمللی رشت هستند. فرودگاه اردبیل حدود یک ساعت تا آستارا فاصله دارد و مسیر آن از گردنهی حیران میگذرد. فاصلهی رشت تا آستارا نیز حدود سه ساعت است و از شهرهای انزلی و تالش عبور میکند. پرواز تهران به اردبیل حدود ۷۵ دقیقه و تهران به رشت حدود ۶۰ دقیقه به طول میانجامد.
جمعیت و اقتصاد آستارا
بر پایهی سرشماری ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی، جمعیت این شهرستان ۵۱٬۵۷۹ نفر بوده است. آستارا در سطح استان و حتی کشور نقشی اثرگذار در اقتصاد دارد؛ از نظر میزبانی مسافران در گیلان رتبهی نخست را دارد، نخستین بندر خصوصی کشور محسوب میشود و در میان بنادر ترانزیتیِ شمال ایران، جایگاهی برجسته دارد.
این شهر مهمترین حلقهی اتصال راهبردی بین ایران و جمهوری آذربایجان و گذرگاه ورود به قفقاز است. از آستارا بهعنوان «دروازهی طلایی ورود به اروپا»، قطب صادرات در تجارت چمدانی، و سومین مرز پرتکاپو برای صادرات و واردات نام برده میشود.
یکی از کهنترین گمرکات کشور با بیش از ۲۰۰ سال قدمت، بزرگترین گمرک زمینی شمال ایران و از امنترین و شلوغترین مرزهای زمینی، در آستارا قرار دارد؛ این شهر همچنین دومین منبع درآمد گمرکی استان گیلان به شمار میرود.
گذشته و تاریخچه آستارا
قدیمیترین منبعی که نام آستارا را ثبت کرده، کتاب «حدود العالم» (تألیف ۹۸۳ میلادی) است. در قرن دهم میلادی، گسترهی گیلان از لاهیجان تا حوالی باکو امتداد داشت و هشت ناحیه را در بر میگرفت که «استراب» (آستارا) یکی از آنها بود. برخلاف امروز، این شهر در گذشته اهمیت چندانی نداشت، اما در دورهی صفوی بهتدریج جایگاهش پررنگ شد.
در آغاز حکومت خانات تالش، آستارا مرکز حکمرانی آنان بود. به موجب عهدنامهی ترکمانچای در سال ۱۸۲۸ میلادی میان ایران و روسیه، آستارا به دو بخش تقسیم شد: بخش شمالیِ آستاراچای به روسیه پیوست و بخش جنوبی به ایران تعلق گرفت. خود رودخانه نیز مرز میان دو کشور تعیین شد.
موقعیت دقیق آستارا کجاست؟
آستارا در شمالیترین نقطهی گیلان و در مرز ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده است. از نظر جغرافیایی در مجاورت دریای خزر، در قلب منطقهی تالش و در ۷۵ کیلومتری اردبیل قرار دارد. جایگاه مکانی آستارا را در ادامه میبینید:
جمعبندی
آستارا با مجموعهای از جاذبههای طبیعی و تاریخی، هم مقصدی دلنشین برای شناخت فرهنگ منطقه است و هم بازیگری کلیدی در بازرگانی و اقتصاد شمال کشور. این شهر بهمنزلهی پلی میان ایران و قفقاز، نقشی استراتژیک در تبادلات بینالمللی دارد. سفر به دیدنیهای آستارا فرصتی است برای لمس همزمانِ طبیعت، تاریخ و پویایی اقتصادی.
