درخت انجیر معابد، که در لهجه مردمان جنوب کشور به نام “لور” شناخته می‌شود، قدیمی‌ترین و مهم‌ترین درخت جزیره کیش است. این درخت در شمال جزیره کیش و در منطقه‌ای به نام دره پرتغالی‌ها قرار دارد. این درخت سبز و پربار، یکی از جاذبه‌های مهم کیش است و هر سال گردشگران زیادی برای دیدن این گنجینه طبیعی به مجموعه درخت سبز می‌آیند.

درخت انجیر معابد حدود ۵۰۰ یا ۶۰۰ سال پیش از هند و چین به ایران آمده است و در حال حاضر علاوه بر کیش، در مناطق گرمسیری دیگری مانند جزیره قشم، بندر چابهار، بندرعباس و بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان نیز رشد می‌کند.

برای بومیان منطقه و بسیاری از افراد، درخت انجیر معابد تنها یک گیاه با قدمت ۵۰۰ ساله نیست؛ آنها این درخت را مقدس و نوعی توتم با قدرت فوق‌العاده می‌دانند و با بستن پارچه‌هایی بر شاخه‌های آن، نیازهای خود را از آن طلب می‌کنند. در سال‌های اخیر، حصاری دور درخت ساخته و گره‌های درخت باز شده‌اند تا بهتر بتوانند به این درخت کهنسال و با ارزش رسیدگی کنند و آن را از آسیب‌ها حفظ کنند. در ادامه، می‌توانید با تاریخچه و ویژگی‌های بیشتر درخت انجیر معابد کیش آشنا شوید.

محل درخت انجیرمعابد

درخت لور یا انجیر معابد که به درخت سبز کیش نیز شهرت دارد، یکی از کهنسال‌ترین درختان لور جزیره کیش و از گنجینه‌های طبیعی زیبای آن است. عمر این درخت حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال تخمین زده می‌شود و به‌عنوان یکی از دیدنی‌های کیش، بازدیدکنندگان بسیاری را به تماشای خود دعوت می‌کند.

درخت انجیر معابد کیش، در باور مردمان منطقه و برخی از مسافران، از قداست خاصی برخوردار است. بسیاری برای رفع حاجات و رسیدن به آرزوهای خویش، بر شاخه‌های ضخیم و درهم پیچیده آن دخیل می‌بندند.

این درخت افسانه‌ای و مقدس، حدوداً در بخش شمالی جزیره کیش و جایی میان شهر باستانی حریره و آب‌انبار سنتی کیش واقع شده و محدوده سر سبز اطراف آن نیز به دره پرتغالی‌ها شهرت دارد.

برای دسترسی به این جاذبه طبیعی و زیبای جزیره کیش، به میدان المپیک کیش رفته و سپس به سوی میدان حریره حرکت کنید. در این میدان با خیابانی تحت عنوان “درخت سبز” مواجه خواهید شد که به محل کاشت درخت انجیر معابد ختم می‌شود.

داستان درخت انجیر معابد

در جزیره کیش، یک درخت سبز و قدیمی وجود دارد که تاریخ بسیاری در خود جای داده است. این درخت داستان‌ها و افسانه‌های زیادی را در خود نهفته کرده است؛ افسانه‌هایی که باعث شده اعتقاد و تعبیر آنها در ذهن مردم جا بیفتد. این درخت قوی و زیبا در باور مردم به یک گیاه با قدرتی فوق‌العاده و تقریباً مقدس تبدیل شده است.

در گویش ساکنان جزیره کیش، این درخت به نام “لور” یا “درخت سبز” شناخته می‌شود و این نام به عنوان یادگاری از باورهای بومیان استفاده می‌شود. مردم جزیره به این باورند که درخت سبز، خوش‌بختی و شگون دارد و به همین دلیل برای برآورده شدن آرزوهای خود، پارچه‌ها را به شاخه‌های درخت گره می‌زنند و نیازهای خود را از آن درخواست می‌کنند. این پارچه‌ها به هم تنیده و به شاخه‌های درخت بسته می‌شوند و با این تداوم و اعتقاد مردم، درخت “لور” را به درختی سبز و مقدس تبدیل کرده‌اند. در رمان “درخت انجیر معابد” نوشتهٔ احمد محمود، نویسنده معروف ایرانی، به اعتقاد چند نسل به این درخت اشاره شده است.

حتی افرادی مثل عمه تاجی که تحصیل کرده و فکر پیشرفت دارند، به درخت “لور” اعتقاد دارند و قدرت شگفت‌انگیز آن را باور دارند. عمه تاجی هر هفته در روز سه‌شنبه به زیارت درخت انجیر معابد می‌رود. او نذری را ادا می‌کند، شمعی روشن می‌کند و چند سکه ریز به صندوق می‌اندازد، سپس با ترس و لرز به صف حاجتمندان می‌پیوندد.

اول لوح برنجی‌ای را با صدای طمانین می‌خواند و گریه می‌کند. سپس شمع را روشن می‌کند و دو شاخه عود می‌سوزاند و سپس التماس می‌کند که فرامرز خان در آزمون دکتری قبول شود و به راه درست هدایت شود.

اشک‌ها به آرامی از چشمانش می‌ریزد و ادامه می‌دهد: “لطفاً آرزوم را برآورده کن، ای سابا توجه به تکمیل خودکار متن، به نظر می‌رسد که جمله‌ی آخر ناقص باقی مانده است. اگر می‌خواهید که من ادامه‌ی متن را بنویسم، لطفاً تکمیل جمله را ارائه دهید.

در منطقه خلیج فارس و جزیره کیش، درختی به نام “لور” وجود دارد که میوه‌هایش به نام “رطب لور” شناخته می‌شوند. این میوه‌ها همزمان با خرما در مناطق جنوبی کشور برداشت می‌شوند و خواص درمانی بسیاری دارند. علاوه بر میوه، قسمت‌های دیگر این درخت نیز مانند پوست، شاخه و برگ‌ها برای مصارف خوراکی و دارویی استفاده می‌شوند.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد درخت انجیر معابد، چرخه زندگی عجیب و غیرمعمول آن است. برخلاف سایر انواع درخت انجیر، رشد انجیر معابد به واسطه پرندگان اتفاق می‌افتد. پرندگان از میوه درخت لور تغذیه کرده و دانه‌هایی که در مزاج آن‌ها باقی می‌ماند، بر روی درختان دیگر سقوط می‌کند.

مراحل ابتدایی رشد گیاه مهمان با جوانه‌زدن دانه‌ها و رشد ریشه به سمت زمین آغاز می‌شود. ریشه‌ها به تدریج تنه درخت میزبان را احاطه کرده و با افزایش آن‌ها، به شکل کاملی روی تنه درخت میزبان قرار می‌گیرند. ریشه مهاجم در نهایت تنه اصلی درخت را تشکیل داده و عضو جدیدی به خانواده درختان لور اضافه می‌کند.

با این حال، دانه‌هایی که به پای تنه اصلی می‌افتند، با هم و در کنار درخت مادر رشد می‌کنند. همچنین، پرورش درخت انجیر معابد با استفاده از قلمه نیز ممکن است.

ظاهر درخت انجیر معابد شامل یک تاج بزرگ است که ریشه‌های هوایی آن از خاک بیرون آمده و به سمت زمین آویزان می‌شوند، به خصوص در مناطق مرطوب. این ریشه‌های هوایی با قطر قابل توجهی به طرف زمین آویزان می‌شوند. در واقع، شکل ظاهری منحصربه‌فرد و رازآلود درخت انجیر معابد باعث می‌شود که به عنوان یک سایبان امن برای زمین عمل کند. با تاج و شاخه‌های فرعی فراوان، این درخت در مناطق گرم و خشک زیبایی و شگفتی از طبیعت را به ارمغانبیاورد. درخت انجیر معابد با برگ‌های بزرگ و خزانه‌های کمربندی شکل، زیبایی طبیعت را تزئین می‌کند.

میوه انجیر معابد دارای پوست نازکی است که رنگ‌های متنوعی از سبز تا بنفش و قرمز را پوشانده است. میوه‌های تازه انجیر معابد شیرین و آبدار هستند و مزه‌ای ملایم و لذیذ دارند. آن‌ها می‌توانند به صورت تازه مصرف شوند و یا در تهیه انواع غذاها، دسرها و مواد خوراکی استفاده شوند.

مصرف میوه انجیر معابد به عنوان یک منبع غذایی سالم و مغذی از دیرباز رواج داشته است. این میوه حاوی مقادیر زیادی ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌های قوی می‌باشد. همچنین، انجیر معابد دارای خواص ضد التهابی، ضد اکسیداسیونی، ضدباکتریایی و ضدسرطانی است. با مصرف منظم این میوه، می‌توان به بهبود سلامت قلب، کاهش خطر بروز بیماری‌های مزمن، تقویت سیستم ایمنی بدن و تنظیم سطح قند خون کمک کرد.

علاوه بر میوه، برگ‌ها، پوست و شاخه‌های درخت انجیر معابد نیز خواص دارویی دارند. برگ‌های انجیر معابد به عنوان یک گیاه دارویی در طب سنتی استفاده می‌شوند. آن‌ها دارای خصوصیات آرام‌بخش، ضد التهابی و ضد عفونی کننده هستند. قسمت‌های دیگر مانند پوست و شاخه‌ها نیز می‌توانند برای تهیه عصاره‌ها، اسانس‌ها و دمنوش‌ها استفاده شوند.

درخت انجیر معابد به دلیل ظاهر زیبا، خواص درمانی و استفاده‌های متعدد، به عنوان یک درخت تزیینی، در باغ‌ها و فضاهای سبز شهری نیز کاربرد دارد.

وجه تسمیه درخت انجیر معابد

درخت انجیر معابد، با نام علمی “فیکوس رلیگیوزا”، یک درخت زینتی انجیر است که اصلیتش در شبه‌قاره هند قرار دارد. این درخت در مناطق مختلفی از جنوب ایران، مانند بندرعباس، قشم، کیش و چابهار، و همچنین در نیک شهر در استان سیستان و بلوچستان یافت می‌شود.

در جنوب ایران، معمولاً با نام‌های محلی لور، لول یا لیر شناخته می‌شود و یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین نمونه‌های این درخت در کیش وجود دارد که به درخت انجیر معابد نیز شهرت دارد.

نامگذاری این درخت به زمان بودا برمی‌گردد و اعتقاد مذهبی وجود دارد که آن را مقدس می‌داند. بر اساس باورهای بودایی، بودا (سیدارتا گواتاما)، بنیان‌گذار این آیین، پس از ۶ سال تحقیق، پیگیری و آزمودن حقایق زندگی، زیر درختی به نام “بودی” یا درخت بیداری نشست و به روشنی روشنگر شد و به عنوان بودا شناخته شد.

یک درخت انجیر مقدس در معبد ماهابودی در هند وجود دارد که معتقدند زمان کاشت آن به حدود ۲۸۸ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد و به طور مستقیم از درخت اصلی آن رشد کرده است. به همین دلیل، درخت انجیر معابد در میان هندویان بسیار مقدس است و در نمادشناسی مذهبی آنان، با برگ‌های قلبی شکل شناخته می‌شود.

در فرهنگ مردم جنوب ایران نیز، مشابه هندوها، این درخت همواره سبز، گیاهی خاص و مقدس است و مردم این منطقه بسیار احترام و توجه ویژه‌ای به آن دارند. برای برآورده شدن آرزوهای خود، به رسم دخیل، نخ و پارچه‌های رنگارنگ را بر شاخه‌های درخت انجیر معابد بند می‌کنند و به آن امید وا می‌دوزند.

دیدنی های اطراف درخت انجیر معابد

پارک یا مجموعه درخت سبز کیش یکی از جاذبه‌های گردشگری محبوب در کیش است. این مجموعه با امکانات رفاهی و تفریحی، هوای پاک و محیط سبز و طراوت، برای راحتی و خوش‌گذرانی گردشگران و بازدیدکنندگان درخت انجیر معابد ساخته شده است. طراحی آلاچیق‌ها و صندلی‌های استراحت در سراسر پارکو وجود رستوران، بوفه، سرویس بهداشتی و نمازخانه، امکانات خوبی را برای بازدیدکنندگان از درخت افسانه‌ای کیش فراهم کرده است. همچنین، مسیرهای پیاده‌روی به سمت درخت انجیر معابد با چراغ‌های فانوس‌شکل زینت‌بخشی شده‌اند تا مهمانان علاقه‌مند به دیدار درخت کهنسال کیش را بهتر استقبال کنند.

این مجموعه دیدنی در طول هفته به‌طور رایگان برای بازدیدکنندگان قابل دسترس است، و در ایام تعطیلات نوروز، گروه‌های مختلف اقوام ایرانی با سیاه چادرها و غذاهای محلی خود به این مجموعه می‌آیند و با برنامه‌های موسیقی سنتی و بازی‌های قومی مهمانان و گردشگران را می‌پذیرایند.

مجموعه درخت سبز کیش دو درب ورودی دارد، یکی از آنها با شهر تاریخی حریره و دیگری با آب‌انبار سنتی کیش مشترک است. بنابراین، پس از بازدید از این جاذبه طبیعی فوق‌العاده، با چند دقیقه پیاده‌روی می‌توان به فرهنگ و تاریخ گذشته این منطقه نیز سر زد.

شهر باستانی حریره نیز یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در کیش است. این شهر باستانی در ساحل شمالی جزیره کیش واقع شده و تاریخچه‌ای به سده پنجم تا دهم هجری قمری (دوران پیش از اسلام) دارد. ساختارهای باقی‌مانده از این شهر باستانی، ساختمان‌های سنتی با استفاده از مصالح قدیمی و بدون یکپارچگی را نشان می‌دهند. این ساختمان‌ها به‌نوعی حریره را به عنوان یک شهر برونگرای در ایران باستان معرفی می‌کنند.

در شهر باستانی حریره، یکی از کهن‌ترین تمدن‌های ایرانی شکل گرفته است و حمام قدیمی‌ترین حمام ایران نیز در این شهر وجود دارد. وجود حمام قدیمی، خانه‌های اشرافی، چاه‌ها و کانال‌های آب، کارگاه‌های صنعتی و زمین‌های کشاورزی در این شهر، اهمیت تاریخی آن را به دو چندان می‌کشاند.

به علاوه، شهر باستانی حریره در دسترس باشد و می‌توان با دیدن آن، به عرصه‌ی فرهنگ و تاریخ این منطقه نیز سفر کرد.

در کل، کیش یک جزیره‌ی زیبا و پرطرفدار در خلیج فارس است که دارای جاذبه‌های گردشگری متنوعی است. از جمله این جاذبه‌ها می‌توان به پارک درخت سبز کیش و درخت افسانه‌ای کیش، شهر باستانی حریره، آب‌انبار سنتی کیش، پل کیش و شهرک بازی کیش اشاره کرد. هر یک از این جاذبه‌ها با ویژگی‌ها و منحصربه‌فردی که دارند، می‌توانند سفری جذاب و خاطره‌انگیز را برای بازدیدکنندگان به این جزیره فراهم کنند.

در شهر تاریخی حریره که در فاصله ۱۰ کیلومتری از مرکز شهر و در نزدیکی دریا واقع شده، یک ساختمان بزرگ و قدیمی از جنس خشت و آجر وجود دارد که به دلیل شناخت کمتر، از جاذبه‌های کمتر شناخته شده جزیره کیش است. این ساختمان ارزشمند در برابر سایر ساختمان‌های شهر حریره به شکل و اندازه‌ای متفاوت است و کاوشگران باور دارند که این ساختمان متعلق به فرد یا افرادی ثروتمند و نفوذمند بوده است که در آن سکونت داشته‌اند. این ساختمان شباهت‌هایی به خانه‌های اعیانی شهر‌های اصفهان و کاشان دارد که نماینده‌ی سبک زندگی خانواده‌های قدیمی ایرانی بوده‌اند و چندین خانواده در کنار یکدیگر زندگی می‌کرده‌اند.

با توجه به واقعیتی که این ساختمان به دریا و روی تپه‌ای ساخته شده است، فرضیاتی مبنی بر استفاده از آن برای صیادی یا تجارت مطرح شده است. همچنین، از ایوان این ساختمان می‌توان به منظره‌ای زیبا از خلیج فارس نگاه کرد.

تاریخ ساخت خانه اعیانی کیش به دوره ایلخانی برمی‌گردد و وجود کاشی‌کاری‌های ستاره‌ای از آن دوران، نشان از مالکیت یک خانواده مهم و ثروتمند اهل حریره دارد. با این حال، بسیاری از قسمت‌های ساختمان مانند سقف‌ها به طور کامل فرو ریخته و تنها بخشی از طاق‌های سنگی باقی مانده است.

خانه اعیانی کیش از بخش‌های مختلفی مانند بخش سکونت بانوان (اندرونی)، ایوان، مهمان‌خانه، گرمخانه و آشپزخانه تشکیل شده است و دو مجموعه کارگاهی و حمام (شامل حمام عمومی و حمام خصوصی) نیز دارد. بازدید از این جاذبه گردشگری کیش برای گردشگران داخلی و خارجی در تمام روزهای هفته رایگان است.

متأسفانه هیچ تدابیری برای حفظ و نگهداری از خانه اعیانی کیش انجام نشده است و این ساختمان تاریخی چند صد ساله همرچنانچه تدابیر لازم انجام نشود، ممکن است در آینده بخش‌های بیشتری از ساختمان تخریب شده و ارزش تاریخی آن به خطر بیافتد. برای حفظ و نگهداری از این ساختمان تاریخی، لازم است که اقدامات مناسبی به عمل آید. مراجع مربوطه می‌توانند با ترمیم و بازسازی ساختمان، ارزش تاریخی آن را حفظ کرده و آن را به یک مقصد گردشگری محبوب تبدیل کنند.

همچنین، برای جلوگیری از وقوع خسارت‌های بیشتر به ساختمان، می‌توان اقدامات ایمنی و پایداری مورد نیاز را انجام داد. این شامل تقویت سازه، حفاظت از ساختمان در برابر عوامل طبیعی مانند باد و رطوبت، و تهویه مناسب درون ساختمان است.

دولت و مقامات محلی نیز می‌توانند با اختصاص منابع مالی و توجه به اهمیت حفظ تاریخ و فرهنگ منطقه، در حفظ و نگهداری از خانه اعیانی کیش نقش مؤثری داشته باشند. همچنین، ارتباط با سازمان‌ها و موسسات فرهنگی و تاریخی می‌تواند در جلب حمایت و همکاری برای حفظ این ساختمان مفید باشد.

با انجام اقدامات لازم برای حفظ و نگهداری از خانه اعیانی کیش، می‌توان ارزش تاریخی و فرهنگی آن را برای نسل‌های آینده حفظ کرده و به عنوان یک جاذبه‌ی گردشگری مهم در جزیره کیش معرفی کرد.