اسکایپ مرد /صدای آشنای یک نسل برای همیشه خاموش شد

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین و براساس گزارش گجت‌نیوز، صدای آشنای زنگش برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، نویدبخش ارتباطی بی‌مرز و رایگان بود. اسکایپ (Skype)، آن پیشگام دنیای دیجیتال که شیوه گفتگوی ما را برای همیشه دگرگون کرد، پس از سفری پرافتخار و پرفراز و نشیب که نزدیک به ۲۲ سال به طول انجامید، سرانجام توسط مایکروسافت به بایگانی تاریخ سپرده شد. این خداحافظی تلخ تنها چند روز پیش از چهاردهمین سالگرد خرید ۸.۵ میلیارد دلاری این سرویس توسط غول فناوری ردموند رقم خورد؛ پایانی برای فصلی که گرچه کاربران وفادارش را تا لحظه آخر حفظ کرده بود، اما نشان می‌داد که هم مایکروسافت و هم قطار پرشتاب تکنولوژی، مدت‌هاست مسیر دیگری را در پیش گرفته‌اند.

گویا مایکل پاول، رئیس وقت کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا، در سال ۲۰۰۳ آینده را به‌وضوح دیده بود. آنگاه که در دانشگاه کالیفرنیا اعلام کرد: «وقتی مخترعان کازا (Kazaa) برنامه‌ای کوچک و رایگان توزیع می‌کنند که با آن می‌توانید با کیفیتی فوق‌العاده و رایگان با هرکسی صحبت کنید، دیگر کار تمام است… جهان حالا به ناچار تغییر خواهد کرد.» پاول به‌درستی پیش‌بینی کرده بود. جهان دگرگون شد و این دگرگونی، تا مدت‌ها ردپای اسکایپ را بر خود داشت، پیش از آنکه غبار زمان، این پیشرو را نیز به حاشیه براند.

مایکروسافت اکنون تمام هم و غم خود را صرف تیمز (Teams)، اپلیکیشن شرکت-محور خود کرده است، در حالی که اقیانوسی از رقبای جدید مانند زوم و گوگل میت، وظیفه چت تصویری را به‌آسانی به‌دوش می‌کشند و پیام‌رسان‌هایی چون واتس‌اپ، سیگنال و تلگرام، دنیایی از ارتباطات متنی، صوتی و تصویری باکیفیت را عرضه می‌کنند. فناوری‌ای که روزگاری اسکایپ را به پدیده‌ای بی‌همتا بدل ساخته بود، امروز به امری پیش پا افتاده تبدیل شده و شاید دنیا دیگر به آن جرقه‌ی اولیه‌ای که این انقلاب را آغاز کرد، نیازی احساس نمی‌کرد.

دوران طلایی اسکایپ پیش از تعطیل شدن

اما پیش از آنکه اسکایپ برای همیشه خاموش شود، شایسته است به میراث درخشان آن ادای احترام کنیم. هیچ شرکتی، نه پیش و نه پس از آن، ایده‌ای به این اندازه بنیادین و دقیق درباره ارتباطات جهانی ارائه نداده بود: اینترنت نیازمند یک اکوسیستم ارتباطی یکپارچه بود. با اسکایپ، نه تنها تماس با سایر کاربران اسکایپ ممکن بود، بلکه با پرداخت هزینه‌ای (اغلب اندک)، می‌شد با هر شماره تلفنی در هر گوشه از این کره خاکی تماس گرفت. این ایده به‌تنهایی، بلندپروازانه‌ترین گام در تاریخ چت اینترنتی بود. بنیان‌گذاران اسکایپ، نه یک پلتفرم که یک شریان ارتباطی جهانی ساخته بودند.

به‌یاد بیاورید دوران اوج اسکایپ را، حوالی سال ۲۰۰۷؛ زمانی که این نرم‌افزار سبز و آبی، پنجره‌ای جادویی به جهان بود. تماس‌های صوتی و تصویری با کیفیتی که مرزها را درمی‌نوردید، پیام‌های فوری به دوستان اسکایپی، ارسال پیامک به تلفن‌های همراه، صندوق پست صوتی شخصی و حتی اسکایپ‌کست (Skypecasts) که امکان کنفرانس‌های صوتی تا ۱۰۰ نفر را فراهم می‌کرد، همگی بخشی از این تجربه شگفت‌انگیز بودند. اسکایپ بر هر پلتفرم مهمی حضور داشت و کیفیتش، افسانه‌ای بود.

در اوج قدرت، اسکایپ یک امپراتوری بود. گزارش سال ۲۰۰۹ نیویورک تایمز از ۴۰۵ میلیون کاربر و سهم ۸ درصدی از کل تماس‌های بین‌المللی جهان خبر می‌داد. اسکایپ کردن به فعلی رایج در زبان روزمره بدل شده بود و آن زنگوله نمادین، به یکی از ماندگارترین نواهای عصر اینترنت تبدیل گشت.

دلایل غروب یک ستاره

تراژدی اسکایپ شاید در همان نقطه قوتی نهفته بود که روزگاری آن را به اوج رساند: فناوری همتا به همتا (peer-to-peer) که از پلتفرم اشتراک فایل کازا به ارث برده بود. این معماری، مقیاس‌پذیری سرویس را در دوران گرانی پهنای باند، آسان و ارزان می‌ساخت، اما با گذر زمان به پاشنه آشیل آن بدل شد. پیچیدگی ذاتی، دشواری بازمعماری و ناسازگاری با عصر موبایل‌محور که دستگاه‌ها نیازمند اتصال دائم نبودند، این فناوری را به‌تدریج ناکارآمد ساخت.

مایکروسافت نیز در این میان، همیشه ناجی اسکایپ نبود. پس از آنکه با بازنشسته کردن Windows Live Messenger در سال ۲۰۱۲، ظاهرا تمام تمرکز خود را بر اسکایپ نهاد، مسیر به بیراهه رفت. به گفته یکی از مدیران محصول سابق اسکایپ، «به‌جای پالایش محصول، تمرکز بر انباشت بی‌رویه ویژگی‌ها و جذب حداکثری کاربران معطوف شد.» افزودن قابلیت‌های غیرضروری، عرضه اپلیکیشن گیج‌کننده‌ای چون Skype Qik و بازطراحی‌های ناموفقی که صدای اعتراض کاربران را بلند کرد، اسکایپ را از یک پیشگام نوآور به تقلیدی ضعیف از رقبای جوان‌تر تبدیل کرد.

با ظهور تیمز در سال ۲۰۱۶، اولویت‌های مایکروسافت آشکارتر شد: تمرکز بر بازار سودآور تجاری به جای پلتفرم سرکش و مصرف‌کننده محور اسکایپ. همه‌گیری کووید در سال ۲۰۲۰، گرچه موجی از کاربران جدید را به سوی اسکایپ روانه کرد، اما این زوم بود که گوی سبقت را ربود و به انتخاب اول جهان برای ارتباطات تصویری تبدیل شد. این، آخرین فرصت اسکایپ برای احیا بود؛ فرصتی که از دست رفت و شاید آخرین میخ را بر تابوت این غول خفته کوبید.

میراثی از یک رویا و جهانی از پلتفرم‌های پراکنده

حالا چه می‌شود؟ در غیاب آن رویای یکپارچه، خود را در میان جزایر جداافتاده‌ی ارتباطی می‌یابیم! زوم در تقلای تبدیل شدن به یک مجموعه آفیس است؛ گوگل میت و مایکروسافت تیمز، چرخ‌دنده‌هایی در ماشین بزرگتر پلتفرم‌های کاری شرکت‌های مادر هستند. واتس‌اپ، تلگرام و سیگنال، باغ‌هایی محصور با دیوارهای بلند انحصارند. شماره تلفن‌ها به شناسه‌هایی جهانی بدل شده‌اند، اما به قیمت نصب ده‌ها اپلیکیشن روی گوشی‌هایمان برای گفتگو با حلقه‌های مختلف دوستان.

سال‌ها پیش، اسکایپ حقیقتی بزرگ را دریافته بود: ما نه به یک شبکه اجتماعی دیگر و نه به مجموعه‌ای دیگر از ابزارهای کاری نیاز داریم. ما به لایه‌ای نوین برای ارتباط در بستر اینترنت محتاجیم؛ واسطی میان‌افزاری و میان‌دستگاهی که به پلتفرم ثبت‌نامی شما اهمیتی ندهد. شاید چنین ایده‌ای، کسب‌وکاری دشوار و حتی زیان‌ده باشد، اما بی‌شک نیرویی برای خیر و پیشرفت در اینترنت خواهد بود. اسکایپ، در نهایت، تجسمی از هر دوی این‌ها بود.

شاید سال‌ها بود که غبار فراموشی روی آیکون اسکایپ در دسکتاپ‌هایمان نشسته بود، اما خبر خاموشی ابدی‌اش، تلنگری است به خاطرات نسلی که طعم شیرین اولین تماس‌های تصویری جهانی را با آن چشید و برای اولین بار حس کرد که جهان، واقعا چقدر کوچک است. اسکایپ رفت، اما رویای ارتباطی بی‌حد و مرز و انسانی‌تر، همچنان در قلب ما زنده است.

۲۲۷۲۲۷