صنایع دستی قطر رابشناسیم

قطر یک کشور با اقتصاد قدرتمند، جاذبه‌های طبیعی زیبا و ساختمان‌های آسمان‌خراش جذاب است. این کشور شهرهایی با مراکز خرید لوکس، غذاهای خوشمزه و صنایع دستی متنوع دارد. به همین دلیل، قطر به عنوان یکی از مقاصد گردشگری معروف جهان شناخته می‌شود و هر ساله میزبان گردشگران بسیاری از سراسر جهان است.

قطر در زمینه‌هایی مانند غواصی مروارید، طلاسازی و صنایع دستی تاریخ قدمت دارد. صنایع دستی قطر شامل مهارت‌هایی نظیر نخل‌بافی، ریسندگی و سادوبافی، گلدوزی، سفالگری، جواهرسازی و غیره است. در بازارها و مراکز خرید قطر، به ویژه در بازارهای سنتی، می‌توانید ادویه‌ها و عطرهای محلی را تهیه کنید و همچنین صنایع دستی و آثار هنری را به عنوان یادگاری به کشور خودتان ببرید.

مهارت‌های صنایع دستی قطر عبارتند از:

1. خوص یا نخل‌بافی:

این تکنیک بافندگی با استفاده از اجزای درخت خرما انجام می‌شود و یکی از صنایع دستی قدیمی‌ترین بشر است. در کشورهای عربی، به خصوص در روستاها، محله‌ها و بازارهای سنتی، این هنر به عنوان یک صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

صنعت خوص از مواد خامی که از درختان نخل استخراج می‌شود، استفاده می‌کند. این صنعت برای ساخت انواع محصولات مانند سبد، سینی غذا، رومیزی، کیف، کلاه، جارو، حصیر و ظروف در خانه‌های سنتی استفاده می‌شود. اکثر افرادی که در این صنعت تخصص دارند، بانوانی هستند که در خانه کار می‌کنند و با دقت، مهارت و تجربه بالا، محصولات زیبا تولید می‌کنند.

برای ساخت محصولات خوص، ابتدا چوب‌های خرما را جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در زیر نور خورشید پخش و خشک می‌کنند. سپس طول چوب‌ها را برش می‌دهند و آن‌ها را در حوضچه آب قرار می‌دهند تا نرم شوند. در مرحله بعد، با استفاده از سوزن، چوب‌ها را به یکدیگر می‌دوزند و قبل از رنگ‌آمیزی با رنگ مخصوص، سطح آن‌ها را صاف می‌کنند و خارهای موجود را برطرف می‌کنند. همچنین، برگ‌های خرما را می‌توان به صورت طبیعی و با استفاده از رنگ‌های مختلف مانند بنفش، سبز و قرمز رنگ کرد.

2.سادو بافی:

سادو بافی نیز نوعی ریسندگی و بافندگی سنتی است که در قطر بسیار رایج است. در این هنر، زنان بادیه‌نشین با استفاده از الیاف طبیعی موجود در محیط از جمله پشم گوسفند، موی شتر و بز و پنبه، تولیدات زیبا می‌بافند. سادو بافی در سال ۲۰۲۰ در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسکو ثبت شده است.

سادو بافی نوعی بافت سنتی در قطر است که به صورت افقی انجام می‌شود. این بافت از نخ‌های تار ساده تشکیل شده و روی دستگاه بافندگی زمینی انجام می‌شود. نتیجه این بافت، منسوجات محکم و پایداری است. این پارچه در انواع محصولات مانند کوسن، زیرانداز، گلیم و چادر استفاده می‌شود و یکی از هدایای خاص قطر است. پارچه‌هایی که با تکنیک سادو بافته می‌شوند، الگوهای هندسی ترکیبی و طرح‌های متنوعی دارند.

بافندگان سادو اغلب از رنگ‌هایی مانند قرمز، سیاه و سفید استفاده می‌کنند. زیبایی هر پارچه به ویژگی‌های ریسندگی و بافندگی آن و مهارت بافنده بستگی دارد. هرچه نخ‌ها نازک‌تر باشند، طرح و الگوهای پارچه برجسته‌تر و دقیق‌تر خواهند بود.

بانوان بافنده با مهارت و زیرکی خاصی برخوردار هستند و انجمن‌ها و سازمان‌های آموزشی از طریق برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌ها نقش مهمی در انتقال هنر سادو بافی داشته‌اند. این هنر نماد سنت و فرهنگ قطر و اهمیت نقش زنان در جامعه بادیه‌نشین است.

3.گلدوزی و سوزن‌دوزی:

گلدوزی و سوزن‌دوزی نیز از قدیمی‌ترین صنایع دستی در قطر هستند. در گذشته، زنان در قطر لباس‌های خود را خودشان می‌دوختند زیرا خیاطی به صورت حرفه‌ای در این کشور وجود نداشت. حتی در دهه ۱۹۵۰، تعداد معدودی از افراد در حرفه خیاطی فعالیت می‌کردند ولی تخصص آن‌ها در دوخت لباس‌های مردانه بود.

در قدیم، مادران به دختران خود و نسلی به نسلی دیگر، تکنیک‌ها و طرح‌های گلدوزی را برای تزیین لباس‌ها استفاده می‌کردند. یکی از جذاب‌ترین فنون در این زمینه، نقده است که صنعت‌گران قطری از آن برای گلدوزی لباس‌ها و روسری‌های زنانه استفاده می‌کنند. این فن با استفاده از نخ‌های طلا و نقره انجام می‌شود و اغلب برای مراسم‌های خاص استفاده می‌شود.

4.گچ‌بری:

یکی دیگر از هنرهای مرتبط با قطر، گچ‌بری است. در گذشته، گچ به‌صورت محلی تولید می‌شد و به دلیل مقاومت در برابر شرایط آب‌وهوایی سخت، بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت. در نقوش معماری و تزیینات قطر، از تکنیک گچ‌بری با الگوهای انتزاعی استفاده می‌شود.

آثار هنری گچ‌بری می‌توانند در کاخ‌ها، نماهای مساجد، خانه‌های مجلل ثروتمندان و برخی از جاهای دیدنی قطر مشاهده شوند. همچنین، در تزیین قاب پنجره‌ها و درها و همچنین در ساخت رواشین (Al Rawashin) از گچ استفاده می‌شود. رواشین به تزیینات شبکه‌ای بالای پنجره‌ها در نمای ساختمان گفته می‌شود و با الگوهای هندسی زیبا، نور و سایه را در داخل اتاق به وجود می‌آورد.

5.طلا و جواهرات سازی:

در قطر، هنر طلاسازی و ساخت جواهرات نیز رایج است. این هنر شامل تولید انواع جواهرات مانند خلخال، گردنبند، انگشتر، گوشواره، آویز و دستبند می‌شود و یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی در قطر است.

قطر دارای تاریخچه‌ای طولانی در غواصی مروارید در سواحل خلیج فارس است و این جواهرات در کنار طلا و نقره تولید می‌شوند. در قطر، طلا و جواهرات سنتی شامل گردنبند زینتی “المرتعیشه” (al mirtaesha) که از سینه تا کمر است و زیورآلات سر “التاسه” (al tasa) نیز وجود دارند.

6.سفالگری:

سفالگری نیز یک صنعت سنتی در قطر است و سفال از محبوب‌ترین صنایع دستی این کشور به شمار می‌رود. در گذشته، سفال‌ها برای نگهداری مواد غذایی، ذخیره آب و پخت‌پز بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفتند و در مصارف خانگی متنوعی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. مثلاً جهله (juhla) که ظرفی برای نگهداری غذا بود، بق یا قرشه (buq or qursha) که ظرفی برای خنک‌کردن آب بود، و بورما (burma) که نوعی دیگ پخت‌پز بود.

محصولات سفالی به دلیل طرح‌ها و نقوش زیبا و هنری که در طراحی آن‌ها به کار رفته است، بسیار مورد توجه و ارزشمند هستند. در حال حاضر، در قطر کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزش سفالگری برای همه رده‌های سنی از کودکان تا بزرگسالان برگزار می‌شود.

7.جعبه های چوبی زینتی:

علاوه بر این، در قطر جعبه‌های چوبی زینتی نیز وجود دارند که در بازارهای سنتی قطر به وفور یافت می‌شوند. این جعبه‌های چوبی کوچک و بزرگ به عنوان یکی از صنایع دستی سنتی محبوب در قطر شناخته می‌شوند.

جعبه‌های چوبی دست‌ساز در قطر از جنس چوب ساخته می‌شوند و به طور عمده برای استفاده تزیینی و نگهداری اشیاء ارزشمند مانند طلا، جواهرات و تیروکمان استفاده می‌شوند. این جعبه‌ها طرح‌ها و نقوش پیچیده هندسی دارند و می‌توانند به‌صورت دست‌کاری و منبت‌کاری شده و با استفاده از فلزات گرانبها مانند نقره و طلا و سنگ‌های قیمتی مثل کهربا آرایش شوند. در بازار سوق واقف قطر می‌توان این جعبه‌های چوبی را به‌عنوان هدیه تهیه کرد.

8.دله ظرف قهوه‌خوری عربی:

دله، که همچنین به آن ظرف قهوه‌خوری عربی نیز گفته می‌شود، یکی از ظروف مشهور قطر است و بخاطر علاقه قطری‌ها به نوشیدن قهوه در بازارهای سنتی و فروشگاه‌های قطر پررنگ است. دله شامل یک قوری به نام دله، فنجان‌های کوچک و یک سینی است. بدنه دله معمولاً از مس، برنج، فولاد، نقره و حتی طلا ساخته می‌شود. دله نمادی از ریشه‌های فرهنگی و سنت‌های عمیق دنیای عرب، به‌ویژه خلیج فارس است.

سرویس قهوه‌خوری عربی معمولاً با حکاکی‌ها و نقوش خاصی تزئین شده و ممکن است با مرصع‌کاری و سنگ‌های قیمتی آراسته شود. این سرویس‌ها همچنین به‌عنوان ظروف دکوری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

9.خوشنویسی:

خوشنویسی عربی نیز به‌عنوان هنر زیبانویسی در سراسر جهان مورد تحسین قرار می‌گیرد. در کشورهای عربی، این هنر به دلیل رابطه‌ای که با قرآن دارد، بسیار محبوب است. در گذشته، علما هنگام رونویسی قرآن سعی می‌کردند متن را بدون استفاده از هنر تجسمی زیبا کنند. برای نمایش زیبایی متون قرآن، از خطوط استادانه استفاده می‌شد و نتیجه‌ای که به‌دست می‌آمد، یک اثر هنری بی‌نظیر بود.

نمونه‌های خوشنویسی ظریف در قطر امروزی را می‌توان در اشکال مختلف بر روی کاغذ، کاشی، فرش، دیوارپوش‌ها و کتیبه‌های کنده‌کاری‌شده مشاهده کرد.

10.جنا:

حنا، که رنگی طبیعی قهوه‌ای مایل به قرمز است، قرن‌هاست که زنان قطری از آن برای مصارف آرایشی و زیبایی استفاده می‌کنند. همچنین، در گذشته مردان قطری از حنا برای نرم‌شدن پوست خود در هنگام غواصی مروارید بر دست‌ها و کف پاها استفاده می‌کردند.

اکنون حنا برای تزیین پوست، ایجاد نقوش و طرح‌های پیچیده و زیبا روی بدن به کار می‌رود، به‌ویژه در مراسم‌های خاص مانند جشن‌های عروسی و اعیاد. همچنین، حنا برای رنگ‌کردن و درمان موهای آسیب‌دیده نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.