از یزد چه چیزهایی سوغات بیاوریم

سوغات یزد به دو دسته اصلی شیرینی‌های سنتی و صنایع دستی تقسیم می‌شود. این سوغات‌ها بیشتر در بازارهای سنتی شهر یزد قابل تهیه هستند. شیرینی‌های خوش عطر و طعم یزدی و انواع صنایع دستی می‌توانند از بازارهای قدیمی شهر تهیه شوند. همچنین، در کنار خرید سوغات، می‌توانید از تماشای هنر معماری و تاریخ پنهان در گوشه‌وکنار بازارها لذت ببرید.

در ادامه بهترین سوغات‌های یزد و مراکز تهیه آن‌ها که بخش مهمی از جاهای دیدنی یزد هستند را معرفی می‌کنیم.

این سوغات عبارتند از:

1. قطاب یزدی
2. باقلوا یزدی
3. کیک یزدی
4. پشمک
5. نقل یزدی
6. نان برنجی یزدی
7. لوز
8. حاج بادوم
9. سوهان آردی و خانی
10. حلوا ارده‌ اردکان
11. ترمه یزد
12. سفال یزد
13. چادرشب یزدی
14. زیلو یزدی
15. دارایی بافی
16. شعربافی
17. شمد یزدی
18. محصولات مسی

از بین این سوغات‌ها، شیرینی‌های یزدی اولین گزینه‌ای هستند که به ذهن می‌رسند. بازدیدکنندگان کمتری هستند که به استان یزد سفر کنند و از خرید شیرینی‌های خوشمزه و اصیل این منطقه چشم پوشند.

نام قطاب، باقلوا، پشمک، حاجی‌بادام و سایر شیرینی‌های سنتی به نام یزد مرتبط شده‌اند. اهالی یزد به قنادان متخصص در شیرینی‌های محلی و سنتی “خلیفه” می‌گویند و در این بین، نام “حاج خلیفه علی رهبر” به عنوان یک برند شناخته شده از فروشگاه‌های شیرینی یزدی است.

قطاب یزدی

قطاب یزدی یکی از شیرینی‌های سنتی ایرانی است که در سراسر کشور طبخ و عرضه می‌شود. اما در بازار، سه نوع قطاب یزدی، قطاب کرمانی و قطاب عسلی وجود دارند. قطاب یزدی و قطاب کرمانی به طور کلی شباهت زیادی به یکدیگر دارند، با این تفاوت که اندازه و مواد میانی دو شیرینی از هم متفاوتفاوت دارد. قطاب عسلی نیز در جای پودر قند از عسل استفاده می‌کند.

قطاب یزد یکی از خوشمزه‌ترین انواع قطاب در کشور است. عطر و طعم بی‌نظیر آن همیشه به خاطر می‌ماند. مهارت پخت قطاب یزدی به عنوان یک شیرینی محلی، در فهرست آثار ناملموس ملی ثبت شده است. بر اساس اسناد موجود، تاریخچه قطاب به اواخر دوره قاجار بازمی‌گردد، اما شواهدی نیز وجود دارد که مربوط به دوران پیش از اسلام است.

قطاب یزدی به شکل توپی و گرد یا دوکی شکل پیچیده می‌باشد و به طور معمول، اطراف خمیرش شکل نمی‌دهد. قنادان یزدی برای تهیه خمیر شیرینی از ترکیب آرد گندم، شیر یا ماست، روغن و زرده تخم‌مرغ استفاده می‌کنند.

برای مواد میانی قطاب، مغز بادام و هل کوبیده شده معمولاً استفاده می‌شود. برای تهیه قطاب، خمیر را می‌پیچند و سپس در روغن داغ و فراوان سرخ می‌کنند. در آخر، با پودر قند و پودر هل آن را پوشش می‌دهند.

نام قطاب به همراه سایر شیرینی‌های سنتی یزد به نام “حاج خلیفه رهبر” مشهور است. حاج خلیفه علی رهبر، که به عنوان پدر صنعت شیرینی اصیل یزد شناخته می‌شود، کارگاه کوچک شیرینی‌پزی خود را در سال ۱۲۹۵ خورشیدی در بازار حاجی قنبر یزد تأسیس کرد.

حاج خلیفه با پخت انواع شیرینی‌های خوشمزه مانند قطاب، باقلوا، پشمک، حاجی بادام، سوهان، نان برنجی و حلوا ارده، نام خود را بر سر زبان مردم قرار داد. بنگاه شیرینی‌پزی حاج خلیفه علی رهبر و شرکا در سراسر جهان شهرت دارد. با وجود سوءاستفاده‌های احتمالی از نام و اعتبار حاج خلیفه رهبر، کیفیت برتر محصولاتی که با نام حاج خلیفه به بازار عرضه می‌شوند، بر هیچکسی پوشیده نیست.

باقلوا

باقلوا نیز در کنار قطاب، یکی از محبوب‌ترین شیرینی‌های سنتی یزد است. برخی افراد آن را قدیمی‌ترین شیرینی یزد می‌دانند. باقلوا تاریخ طولانیقطاب یزد یکی از لذیذترین انواع شیرینی در کشور است و هیچ وقت از خاطره‌ها پاک نخواهد شد.

زبان‌شناسان ترک معتقدند که نام “باقلوا” ریشه ترکی دارد. اما برخی افراد معتقدند که ریشه این کلمه مغولی است و ارمنی‌ها آن را به عنوان یک کلمه با ریشه ارمنی معرفی می‌کنند. همچنین، مردمان فارس کلمه “باقلوا” را از اعراب به‌دست آورده‌اند. با این حال، برخی منابع نشان می‌دهند که خوراکی‌های پیچیده مانند باقلوا در نان‌های نازک، ریشه در آشپزی ایران باستان دارند.

تنوع باقلوا در ایران همچنان وجود دارد و شهرهای یزد، قزوین و تبریز به عنوان مراکزی برای پختن انواع باقلواهای خوش‌عطر و خوش‌طعم شناخته می‌شوند. باقلوای یزدی یکی از لطیف‌ترین باقلواهایی است که در ایران ساخته می‌شود و از مغز پسته و بادام با استفاده از روش سنتی تهیه می‌شود.

در گذشته، برای تمایز بین باقلواهای با کیفیت مختلف، خلیفه‌ها از نشانه‌ای خاص استفاده می‌کردند. آنها تعدادی چوب کبریت در سینی باقلوا قرار می‌دادند تا کیفیت باقلوا مشخص شود. به طور کلی، باقلواهایی که تعداد چوب کبریت‌ها بیشتری داشتند، به عنوان باقلواهای با کیفیت‌تر شناخته می‌شدند. به عنوان مثال، باقلوا سه‌سیخ (سه چوب‌کبریت) در گذشته به عنوان مرغوب‌ترین نوع باقلوا شناخته می‌شد.

برای تهیه باقلوا، خمیری از آرد، زرده تخم‌مرغ، بیکینگ‌پودر، پودر قند، هل، شیر و روغن تهیه می‌شود. خمیرهای نازک روی هم قرار می‌گیرند و مغز کوبیده پسته، بادام یا هر دو روی خمیر ریخته می‌شود. باقلوا درون فر پخته می‌شود و سپس با شربتی ساخته شده از آب، شکر، گلاب و زعفران، پوشش داده می‌شود و در نهایت با پودر پسته تزیین می‌شود.

کیک یزدی

کیک یزدی یکی از بهترین انواع کیک‌های موجود در کشور است. این کیک را می‌توان در دسته مافین‌ها و کاپ کیکبه حساب آورد. کیک یزدی با استفاده از تخم‌مرغ، شکر، آرد، روغن، بیکینگ پودر و وانیل تهیه می‌شود. مواد تهیه کیک با هم مخلوط می‌شوند و سپس در قالب‌های کیک قرار می‌گیرند. کیک درون فر پخته می‌شود تا بپزد و به صورت نرم و خوشمزه درآید.

کیک یزدی یک نوع کیک سنتی و اصیل است که معمولاً چرب‌تر و شیرین‌تر از سایر کیک‌های مشابه است. این نوع کیک، با ترکیب آرد، شکر، تخم‌مرغ، روغن، ماست، گلاب، هل و نمک تهیه می‌شود. روی کیک یزدی، معمولاً یک لایه شربت ریخته می‌شود و با پودر پسته تزئین می‌شود. این کیک علاوه بر اینکه یک شیرینی خوشمزه است، معمولاً در مراسم مذهبی یا جشن‌ها نیز به‌عنوان نذری به مردم پخش می‌شود.

پشمک

پشمک نیز یک شیرینی یزدی خوشمزه و سبک است که از ترکیب شکر، آبلیمو، آرد گندم، روغن و هل تهیه می‌شود. ساختار نرم و انعطاف‌پذیر پشمک، به‌ویژه برای کودکان، بسیار جذاب است. در تولیدات جدید، پشمک به ترکیب با قهوه، کاکائو یا زعفران رنگ‌های مختلفی نیز می‌گیرد.

پشمک یزدی نسبت به سایر پشمک‌های موجود در بازار، تفاوت‌های کمی دارد. عطر دلنشین و بافت سبک این شیرینی، در ذهن مردم به خاطر می‌ماند و بسیاری از افراد آن را بهترین سوغات یزد می‌دانند. همچنین، در یزد رسم قدیمی وجود دارد که جعبه‌های پشمک به عنوان هدیه خیریه در میان مردم توزیع می‌شود.

نقل یزدی

نقل یزدی یک نوع شیرینی خاص است که در شهر یزد تولید می‌شود. این شیرینی با طعم‌ها و اسانس‌های مختلف مانند بادام، پسته، گردو و هل تهیه می‌شود. طعم و عطر دلچسبی که این اسانس‌ها به نقل یزدی می‌بخشند، آن را از سایر نقل‌های دیگر متمایز می‌کند.

در نقل یزدی، انواع مختلفی وجود دارد مانند نقل بادامی، نقل کنجدی، نقل پسته، نقل گردویی، نقل بیدمشک، نقل گشنیزی، نقل سه رنگ و نقل ساده. نقل بادامی و نقل گشنیزی از معروف‌ترین انواع نقل‌های یزدی هستند.

قبلاً نقل به صورت دستی تولید می‌شد، که در آن یک لایه شکر به‌طور تدریجی مغز، دانه یا مواد دیگر را پوشش می‌داد تا به‌شکل نقل شود. اما در حال حاضر، تولید نقل به صورت صنعتی و با استفاده از دستگاه‌های خاصی انجام می‌شود.

نان برنجی یزدی

همچنین نان برنجی یزدی نیز یک نوع نان خاص است که در یزد تهیه می‌شود. این نان با استفاده از آرد برنج، آرد گندم، شکر، تخم‌مرغ، روغن، هل و گلاب تهیه می‌شود. نان برنجی یزدی با سایر نان برنجی‌های موجود در کشور کمی تفاوت دارد و مرغوبیت بالایی دارد.

نان برنجی یزدی به دو نوع ساده و زعفرانی تقسیم می‌شود و مقدار شیرینی کمتر آن از یکی از ویژگی‌های مثبتش است. این نان برنجی با موادی مانند آرد برنج، آرد گندم، شکر، تخم‌مرغ، روغن، هل و گلاب تهیه می‌شود. نان برنجی یزدی از سایر نان‌های برنجی با تفاوت‌هایی در اندازه و رنگ برخوردار است.

همچنین در یزد، یک شیرینی دیگر به نام کلوچه برنجی وجود دارد که در حقیقت شبیه به نان برنجی است، اما بزرگتر است و رنگش بسیار روشن‌تر است.

لوز

لوز نیز از شیرینی‌های محبوب یزد به حساب می‌آید و به صورت برش‌های لوزی‌شکل و بدون پخت ثانویه تهیه می‌شود. انواع مختلفی از شیرینی لوز یزدی وجود دارد مانند لوز باقلوایی، لوز بادامی، لوز پسته‌ای، لوز نارگیلی و لوز زعفرانی که به صورت ترکیبی یا تکی بسته‌بندی شده و عرضه می‌شوند.

حاج بادام یا حاجی بادام

درباره حاج بادام یا حاجی بادام، این یک شیرینی محلی سبک و خوش‌طعم است که در برخی از شهرهای مرکزی ایران تولید می‌شود. حاج بادوم یزد از بهترین نوع این شیرینی به حساب می‌آید و دارای ارزش غذایی بالاست. این شیرینی با ترکیب مغز بادام، پودر قند، آرد گندم، شکر آسیاب شده، آرد نخودچی، تخم‌مرغ، هل و جوز هندی تهیه می‌شود. همچنین، حاج بادام ممکن است در تسکین دردهای مفصلی و روماتیسمی هم موثر باشد.

حاج بادام یک شیرینی محلی است که در برخی از شهرهای مرکزی ایران تولید می‌شود. نام “حاج” ممکن است از کلمه ترکی “آجی” به معنی “تلخ” آمده باشد. در گویش یزدی، آجی به شکل حاجی تلفظ می‌شود و به مرور زمان، آجی بادام یا شیرینی بادام تلخ به حاجی بادام تغییر کرده است.

یکی از نوادگان حاج خلیفه علی، درباره نام شیرینی حاج بادامی می‌گوید که وقتی حاج خلیفه به سفر حج می‌رود، مقداری خوراکی برای توشه راه از یزد با خود می‌برد. یکی از این خوراکی‌ها، شیرینی بادامی است. حاج خلیفه پس از بازگشت از سفر حج، متوجه می‌شود که مقداری شیرینی بادامی در جیبش باقی مانده است و اصطلاحاً این شیرینی‌ها را حاجی می‌نامد.

سوهان آردی و سوهان خانی

همچنین، در یزد دو نوع سوهان خاص وجود دارد که به سوهان آردی و سوهان خانی معروف است. سوهان آردی به شکل دایره‌ای یا سکه‌ای است و از ترکیب آرد جوانه گندم، شکر، گلاب، زعفران و روغن تهیه می‌شود. این نوع سوهان محلی، بافت نیمه خشک و شکننده‌ای دارد و به دلیل استفاده از آرد جوانه گندم، بسیار مغذی و انرژی‌بخش است.

سوهان خانی یک نوع شیرینی محلی در یزد است که با استفاده از آرد جوانه گندم، آرد سفید، مغز پسته، زرده تخم‌مرغ، دارچین و هل تهیه می‌شود. شکل و طعم آن شباهت بیشتری به سوهان قمی دارد.

حلوا ارده

حلوا ارده نیز به عنوان اردکان یزد شناخته می‌شود. این حلوا یک تولید شیرینی معروف در شهر اردکان است و از دیروز تا امروز به عنوان مرکز تولید حلوا ارده در ایران شناخته می‌شود. حلوا ارده اردکان یک شیرینی خوشمزه و مغذی است که معمولاً به عنوان صبحانه مصرف می‌شود و به دلیل حاوی دانه روغنی کنجد، بسیار مفید و انرژی‌بخش تلقی می‌شود. حلوا ارده اردکان از حلوای متداول ارده در بافت، عطر و طعم متفاوت است.

حلوا ارده اردکان ابداع شده است و مربوط به دوره سلطنت شاه عباس صفوی و وزارت شیخ بهایی است. در آن زمان، شاه به شیخ بهایی دستور داد تا غذایی با سه ویژگی خاص برای سربازان تولید کند: غذایی که حمل و نگهداری آسان باشد، نیازی به گرم کردن نداشته باشد و مقوی و انرژی‌زا باشد. شیخ بهایی با همکاری شیرینی‌پزی معروف به “جابر عصار”، حلوا ارده شیرین و مطبوعی را ابداع کرد که توسط شاه و سپاهیان مورد توجه قرار گرفت.

در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، یک شیرینی‌پز به نام “حاج مصیب درخشانی” که از شوروی سابق به ایران آمده بود، شکر و گلوکز را به جای شیره در تهیه حلوا استفاده کرد. این باعث شد که حلوا شکری به وجود آید و تولید آن به صورت صنعتی گسترش یابد.

تهیه حلوا ارده در گذشته بسیار سخت بود. کنجد ابتدا در آب خیس می‌شد و سپس با ماست مخلوط می‌شد. با چکش‌های چوبی و سنگین، کنجد کوبیده می‌شد تا پوست آن جدا شود. سپس کنجد را در آب نمک شسته و شیرین می‌کردند. بعد از آن، آن را در تنور با کمی آتش و هیزم می‌زدند تا دوده کنتداخلی در پاسخ قبلی به وجود آمده است. من عذرخواهی می‌کنم. صحبت در مورد حلوا ارده اردکان بود.

حلوا ارده یک شیرینی محلی در ایران است که اصالتاً از شهر اردکان در استان یزد ریشه می‌گیرد. این حلوا از مواد اصلی مانند کنجد، شکر، گلاب، نمک و آب تهیه می‌شود. برای تهیه حلوا ارده، ابتدا کنجد خرد شده و روغن کنجد استخراج می‌شود. سپس کنجد خرد شده به همراه شکر در قابلمه‌ای مخصوص مخلوط می‌شوند و روی حرارت قرار می‌گیرند. در این مرحله، مواد تا حدی آبگیری کرده و تبدیل به ماسه‌ای غلیظ می‌شوند. سپس به مراحل بعدی اضافه می‌شود و به طور مداوم مخلوط می‌شود تا تبدیل به مایعی چسبنده و لطیف شود. در انتها، مخلوط را به صورت مناسبی در قالب‌هایی قرار می‌دهند و صبر می‌کنند تا سرد و سفت شود.

حلوا ارده از طعم غنی کنجد و شیرینی شکر بهره می‌برد. این شیرینی به عنوان یک خوراکی محلی و سنتی در ایران محبوب است و معمولاً در مناسبت‌ها و جشن‌ها سرو می‌شود. طعم خاص و متفاوت حلوا ارده و همچنین بافت لطیف آن، آن را به یکی از شیرینی‌های محبوب و مورد توجه در کشور تبدیل کرده است.

ترمه یزد

ترمه یزد یک نوع پارچه با ارزش و گرانبها است که از موادی مانند ابریشم، پشم با کیفیت، و الیاف نازک تهیه می‌شود. این پارچه در رنگ‌های مختلفی مانند زرشکی، قهوه‌ای، آبی و سبز تولید می‌شود و طرح‌های متنوعی مانند گل‌ها، شاخ گوزنی و بته‌ها بر روی آن بافته می‌شود.

ترمه بافی یک هنر قدیمی است که قرن‌هاست وجود دارد. برخی معتقدند که زرتشتیان ایرانی بودند که این هنر را برای دوخت لباس‌های سنتی و مذهبی خود استفاده می‌کردند.

تکنیک‌های ترمه بافی در طول زمان تغییر کرده است. در گذشته، این هنر به صورت دستی انجام می‌شد و سپس دستگاه‌های بافت ترمه معرفی شدند. امروزه، ترمه بافی به صورت نیمه دستی یا کاملاً صنعتی و با استفاده از دستگاه‌ها انجام می‌شود.

صنعت سفالگری

در مورد صنعت سفالگری، باید بگوییم که دارای یک تاریخ طولانی است و به عنوان یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی ایران محسوب می‌شود. سفالگری ایران به عنوان اولین صنعت ساخت دستی با استفاده از خاک شناخته می‌شود.

شهر میبد در استان یزد به عنوان یکی از مراکز مهم تولید سفال در کشور محسوب می‌شود. میبد معادن خاک رس فراوانی دارد و به همین دلیل سفال تولید شده در این شهر بسیار خالص و با کیفیت است. سفال میبد در اشکال مختلفی مانند سفال ساده بی‌لعاب، سفال لعاب‌دار، کاشی و سرامیک تولید می‌شود.

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد سفال یزد طرح‌ها و نقش‌هایی است که بر روی آن نقاشی می‌شود، مانند تصویر مرغ، ماهی، خورشید خانم و شطرنجی شویدی. همچنین، استفاده از رنگ‌های سبز و آبی بر روی زمینه سفید سفال‌ها نشانهٔ خاصی است.

در سفال میبد، استفاده از رنگ لاجوردی که به آسمان زیبای کویر اشاره می‌کند، بسیار شایع است. به گفتهٔ مردم، این رنگ از معادن کبالت شهر میبد استخراج می‌شود و به سفالگران ارائه می‌شود.

چادرشب یزدی

چادرشب یزدی، که به زبان محلی “چادیشو” نامیده می‌شود، یک نوع پارچه است که معمولاً در شهرستان‌های یزد، اردکان و زارچ تولید می‌شود. این چادرشب معمولاً دارای چهار خانه با طرح و نقش ثابت است.

چادرشب یزدی به طور کلی دو نوع دارد. نوع اول به عنوان “چادرشب رختخواب پیچ” شناخته می‌شود و معمولاً نازک و نقش‌دار است. این نوع چادرشب دارای طرح پیچازی و اندازه‌ای دو متر در دو متر است و در رنگ‌های نیلی، قرمز، زرد، سبز و مشکی تولید می‌شود. نوع دوم به عنوان “چادرشب صحرایی” شناخته می‌شود و ضخامت بیشتری دارد و نقش راه‌راهی دارد که آن را از نوع اول متمایز می‌کند.

چادرشب یزدی معمولاً برای پیچیدن رختخواب و نگهداری لحاف، تشک و بالش استفاده می‌شود. این نوع چادرشب در گذشته در جهیزیه عروسان استفاده می‌شد و همچنین می‌تواند به عنوان زیرانداز و روانداز استفاده شود. رنگ‌های شاد و طرح سنتی و ساده این چادرشب باعث شده است که مردم از آن به عنوان رومیزی نیز استفاده کنند.

چادرشب بیابانی یا صحرایی بیشتر در امور کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در گذشته به عنوان بقچه یا وسیله حمل علوفه و محصولات کشاورزی استفاده می‌شد.

علاوه بر نوع‌های ضخیم و نازک چادرشب، در یزد چند نوع دیگر نیز بافته می‌شود. “چادرشب سفره” برای استفاده به عنوان سفره استفاده می‌شود. “چادرشب طرح نباتی” در برخی مناطق به عنوان دستار مردانه استفاده می‌شود. “چادرکژ” نیز نوعی چادر زنانه است که در گذشته توسط زنان یزدی استفاده می‌شد، اما امروزه دیگر تولید نمی‌شود.

زیلو یزدی

زیلو یزدی یکی از زیباترین صنایع دستی یزد است و معمولاً به شهر میبد یزد نسبت داده می‌شود. شهری که به احتمتمام نوع زیلوبافی را نیز در یزد بافته می‌شود و شهر میبد یزد احتمالاً محل اولین ظهور زیلو در جهان است. قدیمی‌ترین نمونه زیلوبافی در ایران به مسجد جامع میبد تعلق دارد که در موزه زیلو میبد نگهداری می‌شود.

زیلو میبد شهرت جهانی دارد و در سال ۱۳۹۷ خورشیدی به عنوان “شهر جهانی زیلو” در شورای جهانی صنایع دستی ثبت شد. زیلو به عنوان “فرش سلامت” شناخته می‌شود، زیرا از الیاف طبیعی تولید می‌شود و برای افرادی که به حساسیت یا بیماری تنفسی مبتلا هستند، بسیار مناسب است. زیلوی یزد معمولاً با نخ پنبه بافته می‌شود و طرح‌های زیبا و سنتی آن، از فرهنگ و آداب و رسوم این منطقه الهام می‌گیرد.

موزه زیلوی میبد در سالن شرقی کاروان‌سرای میبد واقع شده است و اولین و تنها موزه زیلو در ایران است. این مکان تاریخی هنری به علاوه نمایش زیلوهای قدیمی و جدید، کارگاه‌های فعال زیلوبافی نیز دارد که بازدیدکنندگان را با روش بافت زیلو آشنا می‌کند.

رنگ‌های زیلو نشان‌دهنده کاربرد و کیفیت آنها است. بر اساس رنگ، زیلوها به سه دسته تقسیم می‌شوند. زیلوهای آبی و سفید برای مکان‌های مذهبی استفاده می‌شوند و زیلوهای جوهری با رنگ‌های آبی و قرمز (گلی) برای استفاده در خانه‌ها مناسب هستند. نوع سوم، زیلوهای نفتال با ترکیب رنگ سبز و قرمز، کیفیت بالاتری دارند و بهترین نوع زیلو به حساب می‌آیند.

دارایی بافی

درباره بافندگی دارایی نیز باید بدانید که این نوع بافندگی پارچه و رنگرزی در برخی کشورها به عنوان ایکات شناخته می‌شود. در گذشته، در برخی مناطق ایران هم رواج داشت، اما در حال حاضر فقط به صورت محدود در استان یزد انجام می‌شود.

بافندگی یک شیوه قدیمی برای ساخت پارچه‌های ابریشمی با طرح و رنگ‌های مختلف است. این هنر ارزشمند حدود ۸۰۰ سال تاریخ دارد و برای انجام آن، صبر، حوصله و مهارت خاصی لازم است. بافندگی دارایی با استفاده از دستگاهی به نام “دارایی” انجام می‌شود.

نام “دارایی” از قیمت بالای این هنر نشات می‌گیرد؛ زیرا پارچه‌های بافته شده به وسیله بافندگی دارایی از ابریشم ساخته می‌شوند و در گذشته، تنها افراد ثروتمند قادر به تهیه آن بودند. آن‌ها از این پارچه‌ها برای استفاده در لحاف، بقچه و سایر موارد استفاده می‌کردند. اما در زمان حاضر، پارچه‌های بافته شده به وسیله بافندگی دارایی به دلیل ترکیب رنگ‌های زیبا و متنوع، در تولید لباس‌های زنانه مانند مانتو نیز استفاده می‌شوند.

شعربافی

شعربافی، یکی از صنایع دستی برجسته ایران و استان یزد است. این هنر زیبا و سنتی در استان یزد و مناطق کویری دیگری مانند کاشان رواج دارد. در شعربافی، از موی انسان یا حیوان به عنوان نخ استفاده می‌شود و پارچه‌های بافته شده با کمک دستگاه بافندگی “چهاروردی” ساخته می‌شوند.

شعربافی به دو روش ساده و راه‌راه انجام می‌شود. شعر ساده با رنگ‌های روشن مانند بنفش، زرشکی، زرد، بادمجانی، سبز و گلی برای لباس‌های زنان استفاده می‌شود، در حالی که شعر راه‌راه یا میله‌ای با رنگ‌های سیاه و سفید، برای لباس‌های مردان استفاده می‌شود.

شمد

“شمد” نامی است که به رواندازی نازک و خنکی گفته می‌شود که در مناطق گرم و خشک و کویری یزد استفاده می‌شود. شمد یکی از محصولات معروف صنایع دستی یزد است و علاوه بر مناطق کویری، در محیط‌های گرم دیگر نیز به عنوان روانداز تابستانه استفاده می‌شود.

پارچه شمد از جنس ابریشم مصنوعی ویسکوز یا نخ پنبه‌ای بافته می‌شود و معمولاً در رنگ‌های سفید یا روشن و با نقش‌های ساده به‌شکل چهارخانه استفاده می‌شود. علاوه بر وزن سبک و خنک بودن، شمد برای جلوگیری از حشرات در محیط‌های باز هم کاربرد دارد.

محصولات مسی

در گذشته، ایرانیان علاقه زیادی به ظروف مسی داشتند و برای پخت‌وپز یا پذیرایی از ظروف مسی استفاده می‌کردند. به این حدی که می‌گویند ایرانیان قدیمی برای جهیزیه دختران خود حدود ۱۰۰ کیلوگرم مس در نظر می‌گرفتند.

در استان یزد، محصولات مسی زیبا و با کیفیتی تولید می‌شود که برخی از گردشگران آن را به عنوان سوغات خریداری می‌کنند. بازار مسگری یزد، تاریخچه‌ای طولانی دارد و حدود ۶۰۰ سال قدمت دارد.

یزد و معروفترین سوغاتی هایش

یزد به عنوان اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان شناخته می‌شود. این شهر دارای بافت تاریخی منحصربه‌فردی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است و به عنوان شهر بادگیرها، عروس کویر و شهر دوچرخه نیز شناخته می‌شود. بناهای تاریخی، معماری باشکوه، خانه‌های سنتی، کوچه‌هایی با سنگ‌فرش قدیمی و هنر‌های متنوع این شهر، توجه هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند. با این حال، یزد به عنوان شهری با سوغات‌های متنوع و شیرینی‌های خاص شناخته می‌شود.

سوغات یزد به دو دسته خوراکی و صنایع دستی تقسیم می‌شود. شیرینی‌های سنتی یزد، معروف‌ترین سوغات شهر بادگیرها هستند. شیرینی‌های قطاب، باقلوا و پشمک یزد از محبوب‌ترین شیرینی‌ها و بهترین سوغات ایران تلقی می‌شوند. بسیاری از افراد معتقدند که بهترین سوغات یزد، همین شیرینی‌های خوشمزه و متنوع است که در جای دیگری پیدا نمی‌شوند.

علاوه بر خوراکی‌ها و شیرینی‌های خوش‌طعم، صنایع دستی استاز جمله سوغات‌های یزد می‌توان به قالیبافی، فرش دستباف یزدی، کیف دست‌دوز، سفال و کاشی یزدی، حصیربافی، گلیم و نمدمالی اشاره کرد. قالیبافی و فرش دستباف یزدی بسیار معروف هستند و قالی‌ها و فرش‌هایی با طرح‌ها و رنگ‌های زیبا و منحصربه‌فرد تولید می‌شوند. کیف دست‌دوز نیز از صنایع دستی مشهور یزد است که به صورت دستی با طرح‌های مختلف و با استفاده از موادی مانند پارچه و چرم ساخته می‌شود.

سفال و کاشی یزدی نیز به عنوان یکی از صنایع دستی مهم یزد محسوب می‌شوند. سفال و کاشی‌های یزدی با طرح‌های متنوع، زیبا و هنرمندانه تزئین شده‌اند و می‌توانند به عنوان تزئینات داخلی، آب‌نماها و ساختمان‌ها به کار رود. همچنین، حصیربافی نیز در یزد رایج است و محصولاتی مانند سبدها، کیف‌ها و زیراندازها از حصیر تولید می‌شوند.

سوغات یزد را ازکجا تهیه کنیم؟

برای خرید بهترین سوغات یزد، می‌توانید به بازارهای قدیمی و سنتی یزد مراجعه کنید. شهر یزد حدود ۱۷ بازار سنتی و تاریخی دارد که از آن‌ها می‌توان به بازار خان، بازار دروازه مهریز، بازار تبریزیان، بازار زرگرها، بازار مسگران یا بازار پنجه علی، بازار حاجی قنبر، بازار محمد علی خان و بازار قیصریه اشاره کرد. در این بازارها علاوه بر خرید سوغات، می‌توانید زمان خود را صرف تماشای معماری باشکوه و تاریخی آن‌ها کنید.

بازار حاجی قنبر، قدیمی‌ترین بازارچه شهر یزد است که تاریخ بنا شدن آن به قرن نهم هجری قمری برمی‌گردد. این بازار قدیمی و سنتی توسط امیر چخماق یزد در دوره جهانشاه قره قویونلو بنا شده است و جزء مجموعه تاریخی امیر چخماق یزد محسوب می‌شود. در این بازار انواع شیرینی‌های سنتی یزد، پارچه، طلا و فرش به فروش می‌رسند.

اولین کارگاه شیرینی‌سازی حاج خلیفه رهبر، قدیمی‌ترین و معروف‌ترین شیرینی‌فروشی یزد در بازار حاجی قنبر است. این کارگاه در حدود سال ۱۳۳۰ خورشیدی تاسیس شد و هنوز هم در نبش میدان امیر چخماق فعالیت می‌کند. حاج خلیفه رهبر به عنوان قدیمی‌ترین قناد و پدر شیرینی‌سازی اصیل یزد شناخته می‌شود و بهترین شیرینی‌های سوغات یزد به نام او شناخته می‌شوند.

در کتاب خود، «محمد گلشن» درباره شیرینی‌فروشی‌های یزد و به‌ویژه حاج علی رهبر می‌نویسد: “مغازه‌های شیرینی فروشی در یزد، به ویژه مغازه مرحوم حاجی خلیفه علی رهبر، در ایام نوروز بسیار جالب هستند. او بهترین شیرینی‌های یزد را می‌ساخت و برای تهیه شیرینی از بهترین مواد استفاده می‌کرد. او همیشه روغن گوسفند اعلا را از کرمانشاه یا فارس وارد می‌کرد و مواد مصرفی مانند هل، گلاب، مغز پسته و بادام رااز منابع برتر تهیه می‌کرد. شیرینی‌های او به خاطر طعم و عطر بی‌نظیرشان معروف بودند و مسافرانی که به یزد سفر می‌کردند، حتماً از شیرینی‌های او تهیه می‌کردند.”

علاوه بر شیرینی‌ها، می‌توانید از بازارهای دیگر نیز برای خرید سوغات‌های یزد استفاده کنید. برای مثال، بازار تبریزیان شهرت زیادی در تولید و فروش زربیان و خراطی‌های چوبی دارد. در بازار زرگرها نیز می‌توانید مجوزهای طلا و جواهرات یزدی را پیدا کنید. همچنین، بازارهای مسگران و پنجه علی نیز محلی برای خرید محصولات فلزی مانند مس و برنج و همچنین کارهای دستی سنتی یزدی هستند.

بازارهای قدیمی و سنتی یزد فرصتی عالی برای تجربه فرهنگ و هنر محلی است. در هنگام بازدید از این بازارها، بهتر است با توجه به سلیقه و علاقه شخصی خود، به دنبال سوغاتی‌هایی بگردید که بهترین نمایندگان فرهنگ و هنر یزد باشند.

شیرینی‌های خوشمزه یزدی می‌توانند در شعبه‌های حاج خلیفه و سایر شیرینی‌فروشی‌های معروف یزد مانند شیرینی سنتی، شیرینی بهشت، شیرینی فروشی‌ موسوی، شیرینی فروشی متوسلیان، شیرینی فروشی باغشاهی، شیرینی گلبن، شیرینی گل یاس و شیرینی عروس کویر تهیه شوند. یکی از مکان‌های معروف خرید در یزد، بازار خان است.

بازار خان یزد، بازاری طولانی و گسترده است که به عصر قاجار برمی‌گردد. این بازار بخشی از مجموعه بزرگ خان است و شامل چندین بازارچه مختلف است. در بازار خان، بازارهایی مشهور و مهم مانند بازار قیصریه، بازار پنجه علی، بازار علاقبندی، بازار کاشی‌گری، بازار ملا اسماعیل، بازار چیت‎سازی، بازار افشار، بازار دروازه مهریز، بازار صدری (شاهزاده فاضل)، بازار مسگری و بازار نخود بریزها وجود دارند. در گذشته، بازار خان فقط برای خوانندگان و ثروتمندان بود و عموم مردم مجوز ورود به آن را نداشتند.

بازار خان به‌عنوان بازار زرگری مشهور است و بسیاری از گردشگران علاوه بر دیدن معماری باشکوه بازار، علاقه‌مند به بازدید از فروشگاه‌های طلافروشی هم هستند. علاوه بر طلافروشی‌ها، در اطراف بازار خان، بازار مسگری نیز وجود دارد که مکان مناسبی برای خرید ظروف مسی ساخت یزد است.

علاوه بر ظروف مسی و زیورآلات، می‌توانید انواع شیرینی‌ها و پارچه‌هایی مانند ترمه یزدی را نیز در نزدیکی بازار خان تهیه کنید. ترمه یزدی را همچنین در مکان‌های دیگری مانند خیابان امام خمینی، اطراف باغ ملی و میدان آزادی یزد نیز می‌توان یافت. یکی از بازارهای معروف در نزدیکی بازار خان، بازار پنجه علی است.

بازار پنجه علی یکی از قدیمی‌ترین بازارهای یزد است که تاریخچه‌ای بیش از ۶۰۰ ساله دارد. این بازار به‌عنوان یکی از نگین‌های بازارهای تاریخمحلی در یزد شناخته می‌شود. در بازار پنجه علی می‌توانید انواعی از محصولات محلی یزدی را پیدا کنید، از جمله شیرینی‌های خوشمزه، پارچه‌های سنتی، ظروف مسی، زریبافت‌ها، فرش‌های دستبافت و اقلام دیگری که نماینده فرهنگ و هنر محلی هستند.

برای تهیه شیرینی‌های خوشمزه یزدی، می‌توانید به شعبه‌های مختلف شیرینی‌فروشی‌ها در یزد مراجعه کنید. برخی از شیرینی‌فروشی‌های معروف در یزد عبارتند از:

1. شیرینی‌فروشی حاج خلیفه: یکی از محبوب‌ترین و معروف‌ترین شیرینی‌فروشی‌های یزد است. آدرس اصلی این شیرینی‌فروشی در خیابان حکیم نظامی واقع شده است.

2. شیرینی سنتی: یکی دیگر از شیرینی‌فروشی‌های معروف در یزد است که انواع شیرینی‌های سنتی یزدی را عرضه می‌کند.

3. شیرینی فروشی موسوی: این شیرینی‌فروشی نیز یکی از معروف‌ترین فروشگاه‌های شیرینی در یزد است و محصولات با کیفیتی را ارائه می‌دهد.

4. شیرینی فروشی متوسلیان: این فروشگاه نیز یکی از مکان‌های معروف خرید شیرینی در یزد است.

5. شیرینی فروشی باغشاهی: یکی دیگر از شیرینی‌فروشی‌های مشهور در یزد که به تهیه شیرینی‌های خوشمزه معروف است.

6. شیرینی گلبن: این فروشگاه نیز انواع شیرینی‌های خوشمزه را در یزد عرضه می‌کند.

7. شیرینی گل یاس: یکی از شیرینی‌فروشی‌های محبوب و با سابقه در یزد که انواع شیرینی‌های خوشمزه را تهیه می‌کند.

8. شیرینی عروس کویر: این فروشگاه نیز به تهیه شیرینی‌های متنوع و خوشمزه در یزد مشغول است.

لطفا توجه داشته باشید که اطلاعات مربوط به فروشگاه‌ها و شعبه‌ها ممکن است تغییر کرده باشد، لذا قبل از بازدید از هر فروشگاه، بهتر است اطلاعات جدید را از منابع معتبر یا وبسایت رسمی آنها بررسی کنید.

بازار قیصریه

در محلی به نام بازار قیصریه، که در خیابان قیام و در نزدیکی میدان خان قرار دارد، یک بازار دیگر به نام بازار مسگرها وجود دارد. در این بازار می‌توان انواع ظروف و محصولات مسی و فلزی را پیدا کرد.

بازار قیصریه یکی از بازارهای قدیمی و مشهور یزد است که قسمتی از بازار بزرگ خان را تشکیل می‌دهد و بین میدان خان و مدرسه خان قرار دارد. این بازار به قرن ۱۲ هجری خورشیدی بازمی‌گردد و به دلیل زیبایی و منظم بودن معماری‌اش، یکی از پنج بازار سنتی و مشهور ایران محسوب می‌شود.

قبلاً، در بازار قیصریه معمولاً منسوجات با کیفیت بالا و کالاهای گرانبها به فروش می‌رسیدند؛ اما در حال حاضر، این مکان به عنوان یکی از بهترین مراکز خرید پارچه‌های یزدی شناخته می‌شود. همچنین، بازار قیصریه همانند بسیاری از بازارهای قدیمی یزد، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.