هنرهایی از جنس هویت و میراث اما دور از چشم‌ها
اگرچه ایران ۳۷۰ رشته صنایع دستی دارد که برخی از آنها در سطح جهانی و بازارهای بین‌المللی و برخی در سطح ملی شناخته شده هستند اما نام تعدادی از آنها را کمتر کسی شنیده است.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ ایران بالغ بر ۳۷۰ نوع صنایع دستی دارد و جزو ۸ کشور اول تولیدکننده صنایع دستی در جهان است اما در رقابت با بازارهای هند و چین در رتبه سوم ایستاده چرا که این دو کشور توانسته‌اند با تنوع صنایع دستی بالا همچنان در حوزه فروش و تبلیغات بین‌المللی در صدر باشند. اما ایران از غافله بازار همچنان عقب است این درحالی است که تنوع صنایع دستی و کیفیت آن از این دو کشور هم بالاتر است.
در ایران از ۳۷۰ نوع صنایع دستی برخی از آنها مانند خاتم کاری، مینا کاری، حصیربافی، ترمه دوزی، رودوزی‌های سنتی و بافته‌های داری و غیر داری در میان ایرانیان شناخته شده است. اما تعدادی از آنها را هنوز هیچ کسی یا اطلاعاتی از آنها ندارد و یا نامشان به گوش خیلی از مردم ایران نرسیده است.
باشلق و عریض بافی
باشلق بافی یکی از آنهاست. باشلّق نوعی پارچه دست بافت ساده پشمی است که در حال حاضر فقط در آلاشت از توابع استان مازندران بافته و بیشتر برای تهیه لباس‌های محلی مصرف می‌شود. در بافت باشلق از پشم خود رنگ استفاده شده و معمولاً با عرض ٣٠ در ٥٠ سانتی متر و طول ١٢ تا ١٦ متر بافته و پس از اتمام بافت، با دوختن قطعات پهلوی هم، لباس مورد نظر تهیه می‌شود.
عریض بافی هم از صنایع دستی استان کرمان است. عریض پارچه‌ای از جنس پشم خالص، یک‌رنگ و بدون طرح است، بدون طرح و یک رنگ که با دستگاه نساجی به نام دوپاباف که دووردی بوده بافته می‌شد اما اکنون به صورت ماشینی تولید می‌شود. مورد مصرف عریض ساده بافت برای زیرکار پته‌دوزی می‌باشد؛ عریض کج‌راه‌بافت نیز به مصرف شال پته می‌رسیده است و به طور کلی بافت آن شباهت زیادی به شال دارد. عریض در گذشته در رنگ‌های عنابی، سفید و لیمویی تولید می‌شده اما در حال حاضر در اکثر رنگ‌ها وجود دارد.
شیردَنگ بافی
شیردنگ دستبافته‌ای است که از لحاظ بافت مانند وریس (محصول کارت بافی نزد بختیاری‌ها) است و در تزئینات سیاه‌چادرها، حجله عروس، گهواره و مراسم شادی کاربرد دارد. شاید خیلی‌ها این نوع تزئینات را در استان‌ها دیده باشند ولی نامش برایشان ناشناخته باشد.
تفاوت عمده شیردنگ با وریس در عرض کم و طول زیاد شیردنگ و هم چنین استفاده از منگوله‌ها آویزه‌های پشمی الوان برای زیبایی شیردنگ است. در حال حاضر برای تزئین ماشین عروس هم از آن استفاده می‌شود.
مَداخله بافی
به نوار بافی در لاین کلات نادری، مداخله‌بافی گفته می‌شود. این نوار عموماً از جنس ابریشم است و در آن نقش‌هایی از قبیل پرچم، کلاه‌دار و نیک بافته می‌شود. این نوار ظریف بوده و برای لبه لباس محلی کاربرد دارد.
بخارادوزی
بخارا شهری است مشهور از ماورالنهر و مشتق از بخار است به معنی دانش بسیار، چون در آن شهر علما و فضلا بسیار بوده‌اند بدین نام مشهور شده است. این شهر امروزه یکی از شهرهای بزرگ کشور ازبکستان است. ابریشم و پنبه محصول عمده آن است. محصول پنبه‌ی آن به قدری زیاد بوده که مقدار کثیری از آن به عراق صادر می‌شده است. با توجه به اینکه در روزگاران گذشته در این شهر محصولاتی مانند ابریشم و پنبه موجود بوده است، هنرمندان بخارایی از محصولات آن، هنر سنتی ویژه‌ای ابداع کردند که به بخارادوزی معروف شده است.
این دوخت از دوخت‌های بسیار زیبا و ظریف و پرکاری است که هنرمند با صرف وقت زیادی می‌تواند نمونه‌ای از آن را تهیه کرده و در اختیار علاقه مندان قرار دهد. این نوع سوزن دوزی متأسفانه تاریخ مشخصی ندارد ولی آنچه مسلم است در دوره‌ی سلجوقیان از رواج کامل برخوردار بوده و آثار موجود در موزه‌های جهان موید این امر است. در دوران مغول و عصر تیموری با توجه به اهمیت شهر بخارا و جمع بودن فضلا و هنرمندان در آن شهر، این هنر به منتها درجه‌ی شکوه و عظمت خود رسید. این هنر امروزه در تهران احیا شده است.
تن یا فرت بافی
فرت پارچه‌ای ابریشمی است که مشابه شَعر دانسته شده و اکثراً با دستگاه چهاروردی و یا دستگاه‌های جدیدتر بافته می‌شود. مرکز عمده فرت‌بافی تربت جام است. در نیشابور به فرت‌بافی، فردبافی می‌گویند و فرد (فرت) در فرهنگ معین به معنای تار و پود است. اغلب، زنان به بافت فرت اشتغال دارند و نقوش آن بسیار ساده شامل زیگزاگ و ضربدر و نقش انتزاعی پروانه می‌باشد. پارچه بافته شده فرت بیشتر در تهیه انواع حوله، شال، روسری، بقچه، چادرشب، پیژامه، زیرپیراهنی، چادر و حتی کفن استفاده می‌شود.
چپری
چپری نوعی جاجیم است که بیشتر در روستاهای استان مازندران تولید و در فصل‌های سرد به عنوان پتو یا رختخواب‌پیچ استفاده می‌شود. طرح آن به صورت چهارخانه یا راه راه است و تار و پود آن از پشم و با تراکم بالاست. برای بافت آن از دستگاه دووردی استفاده می‌کنند.
موتابی
هنر اصیل موتابی به‌معنای تاباندن موهای مختلف و درست‌کردن نخ‌های محکمی از آنها است. این هنر از شهرستان میبد در یزد شروع شده و این شهرستان هم یکی از قدیمی‌ترین شهرستان‌های یزد و حتی ایران به‌شمار می‌رود که بیشتر از ۷۰۰۰ سال قدمت دارد. موتابی در شکل سنتی و اصیل خود باید با موهای بز انجام شود. معمولاً هم از موهای سیاه‌رنگ بز استفاده خواهد شد چون به‌طور سنتی چادرها، جهاز شتر، طناب‌ها و مهار دام‌ها سیاه‌رنگ هستند.
چیغ بافی
هنر چیغ بافی یکی از شاخه‌های صنایعدستی حصیربافی است با وجود روی‌آوردن مردم به منسوجات ماشینی، هنوز هم بیشتر کوچ‌نشینان علاقه‌ی زیادی به استفاده از محصولات هنر چیغ بافی دارند. ین هنر دستی، هنری خانگی و مخصوص زنان خانه‌دار شناخته می‌شود. امروزه عشایر منطقهی غربی کشور، بهخصوص عشایر کرمانشاه، محصولات چیغ بافی را تولید می‌کنند.
به‌طور معمول، زنان ساکن در این منطقه بهصورت فصلی و در اوقات فراغت خود به این هنر می‌پردازند.نام این رشته از صنایعدستی به سه شکل مختلف «چیخ» و «چیغ» و «چیق» تلفظ و شناخته می‌شود؛ اما مردم شهرنشین آن را «پاراوان» می‌نامند. در حالت کلی، چیغ به نوعی بافت حصیری با پهنای تقریبی ۱۵۰ سانتی‌متر اطلاق می‌شود که تزئیناتی ذهنی و هندسی با نخ‌های رنگارنگ پشمی بر سطح خود دارد. در مناطق عشایرنشین از این نوع بافت بهمنظور وسیله‌ای برای حفاظت از سیاه‌چادرها استفاده می‌شود.
برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی و بازارچه‌های آن در شهرها و روستاها یا محل‌های دائمی نمایشگاه‌ها در کلانشهرها می‌تواند به معرفی هر چه بیشتر این رشته‌ها کمک کند. به شرطی که نمایشگاه‌ها تنها محل عرضه و فروش نباشد و معرفی هویت و این هنر در اولویت قرار گیرد. چرا که اگر مردم بدانند این هنرها چه هویتی دارند و با آن آشنا شوند ارزش بیشتری برای آن قائل خواهند بود. در گام بعدی معرفی این هنرها به علاقه مندان در خارج از کشور است.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید