از باغ بی‌نشاط تا «دهن شیر» پرآب

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ شهر لار که زمانی در گذشته محل حکمرانی پادشاهان و تجار بوده است، دارای بناهای تاریخی و گردشگری متعددی است که ناشناخته مانده به همین دلیل هنوز جزو مقاصد گردشگری محسوب نمی‌شود. از سویی زیرساختهای آن برای اقامت کم است. این شهر یک هتل سه ستاره که باید بعد از ارزیابی از ستاره‌هایش کاست، مرکز اقامتی دیگری ندارد.

با این وجود مراکز تجاری و رستوران‌های متعددی دارد که هر کسی را با هر وضعیت اقتصادی می‌پذیرد. این درحالی است که پرواز مستقیم از تهران به لار هر سه شنبه برقرار است و برای برگشت هم این پرواز روزهای جمعه انجام می‌شود ولی این شهر نه در میان رسانه‌ها و نه حتی در پرواز تهران به لار هم شناخته شده نیست و جاذبه‌هایش معرفی نشده است.

ناشناخته ماندن جاذبه‌های لار درحالی است که این شهر یک آب انبار زیبا به نام دهن شیر دارد که مردم محلی به آن «دن شیر» می‌گویند و در قسمت شرقی بازار است. اینجا پیش اطاقکی کوچک دارد که پله‌های سراشیبی با عرض سه متر آن را به طرف پایین کشانده است. راه پله که ۱۲ متر طول دارد دارای برش‌های رو به بالاست. این بنای دوره صفویه به دلیل پله‌هایی که دارد دیگر نمی‌تواند میزبان هر زن و مردی باشد. به همین دلیل یک منبع آبی بیرون شهر گذاشته‌اند که مردم بتوانند از آب این آب انبار استفاده کنند.

میدان قیصریه در مرکز شهر قدیمی لار یکی از مراکز مهم شهر است. این میدان به وسیله چهار درب که دوتای آن از ضلع شمالی و دو طرف ورودی بازار و یکی دیگر در ضلع غربی و دیگری در شرق آن بوده، قابل دسترسی است. در چهار طرف میدان، مغازه‌های زیادی وجود داشته که رو به طرف میدان باز شده و در جلوی آنها یک سری ستون‌هایی است که به وسیله طاق به هم متصل هستند حامل سقف آن محوطه پیاده رو سایه داری است که سطح آن از محوطه میدان بالاتر است.

بازار قیصریه هم در ضلع شمالی میدان قرار دارد و از اینجا نیز می‌توان وارد آن شد. بازار از سه قسمت تشکیل شده که بخش اول شامل یک فضای مرکزی هشت ضلعی گنبدی شکل بوده و ۱۸ متر ارتفاع دارد و به وسیله چهار ستون قوی حمل می‌شود. در داخل سقف نوشته‌هایی به صوت کنده کاری مشاهده می‌شود که جمله آخر آن، تاریخ اتمام بنای بازار در سال ۱۰۱۵ هجری قمری است.

گنبد در سال ۱۳۲۷ خورشیدی به مقدار زیادی خراب شد و مرمت شده است و از طرف داخل با نقوشی مانند چند ضلعی‌های متعدد و ستاره‌های ۵ ضلعی آراسته شده، دکوراسیون مشابه نیز در سقف دکان‌ها و قسمت‌های قوسی شکل در مغازه‌های فضای مرکزی می‌توان مشاهده کرد.

می‌گویند که ساختمان بازار می‌بایست قاعدتاً بعد از فتح لرا به وسیله سلاطین صفوی تعمیر شده باشد بر اساس نوشته روی گنبد مرکزی ساختمان آن، در سال ۱۰۱۵ هجری قمری پایان یافته است. به این صورت ساختمان تقریباً به وسیله همه اروپاییان مسافری که از لار بازدید کرده‌اند دیده شده و درباره آن نوشته‌اند.

کریم خان زند به حدی تحت تأثیر این معماری قرار گرفته بود که بازار وکیل در شیراز را بر اساس الگوی بازار قیصریه ساخت. اما تفاوت بازار وکیل و بازار قیصریه در این است که در ساختمان بازار وکیل آ جر به کار رفته و در بازار قیصریه لر به طور کامل از سنگ ساخته شده است. این بازار با فوق تجارت لار رو به خرابی رفت. بر اساس توضیحات روی چهار لوح سنگی در بالای معابر ورودی بازار ساختمان در سال ۱۳۱۰ قجری قمری به دستور ناصرالدین شاه مرمت شده است.

احتمالاً در همان موقع نیز کارهایی روی دو کاروانسرای بزرگ میدان توسط فتحعلی خان لاری حاکم ل ارستان انجام شده است. آثار باقی مانده این بازار مخصوصاً نقاشی دیواری داخل گنبدهای معبر بازار در برخی جاها هنوز آشکار است.

در بازار قیصریه جلوه‌های بصری زائد فراوان است هیچ محصولی که آن را متمایز از بازارهای تاریخی دیگر کند وجود ندارد مگر خوراک محلی که حال و هوای شهرهای جنوبی را دارد مانند نوعی ماهی که برای غذای محلی در لار استفاده می‌کنند. وگرنه این بازار هم مانند بازارهای دیگر مایحتاج روزمره مردم را دارد با این تفاوت که از مغازه از حد خود تجاوز کرده و زیبایی‌های آن را از بین برده است.

از بازار می‌توان به باغ نشاط رفت باغی که زمانی مقر حکومتی لار پس از صفویه بوده است. این باغ کم از باغ‌های ایرانی ندارد اما چون به آن رسیدگی نشد نتوانست در میان باغ‌های ایرانی ثبت جهانی شود. از سویی این باغ دارای گچ بری های متعدد و زیبایی است که حجم کمی از آن باقی مانده است. حمام این باغ از کل مجموعه زیباتر است و نقاشی‌های زیبایی دارد. همه اتاق‌ها دارای تصاویری مملو از درخت، گل، میوه و پرندگان بوده است. از طرفی چون این باغ در دسترس مردم در همه روزهای سال قرار ندارد کمتر می‌توان دیوارنویسی پیدا کرد.

با این حال سنگ‌های تاریخی رها شده نشان می‌دهد که زمانی اینجا موزه سنگ بوده است اما خیلی از این سنگ‌ها اکنون در محوطه رهاست. ایجاد یک ساختمان جدید در کنار بنای اصلی باغ نیز به حریم این بنا تجاوز کرده است. از طرفی باغ نشاط که در آن نشاطی نیست همیشه به روی مردم بسته است مگر در روزهای خاص. بنابراین در حال حاضر شاید نتوان گفت که این مقصد جذاب و دیدنی شهر لار آماده بازدید گردشگران است!

نزدیک به این باغ، پلی در شرق رودخانه شور است که لازم نیست برای دیدن آن با کسی هماهنگ کنید.. اگرچه بارها مرمت شده ولی ستون‌های فرم صفوی آن هنوز قابل مشاهده است. این پل احتمالاً دارای ۷ ستون بوده که هر دو طرف با موج شکن‌های نیمه مدر محافظت می شده‌اند. این پل به دلیل توسعه راههای بازرگانی عهد صفوی ساخته شده است.

اگر کسی بخواهد به لار برود و محیط زیست را هم دوست داشته باشد باید بداند که قوچ لارستان کوچک‌ترین قوچ‌های ایران است وزن و اندازه آن در مقایسه با قوچ و میش‌های اطراف شیراز از لحاظ اندازه اختلاف قابل ملاحظه‌ای ندارد فقط از لحاظ وزن، قوچ و میش اطراف شیراز به طور متوسط حدود ده کیلوگرم سنگین‌تر است.

از نظر ظاهری، گوسفند وحشی لارستان کوچک‌ترین قوچ و میش‌های ایران و شاید دنیا هستند و هر چه به مناطق گرمسیری پیش می‌رویم جثه آنها کوچک‌تر می‌شود. میانگین طول شاخ ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر است و رکورد آن به ۷۲ سانتی متر هم رسیده است. میش‌های لارستانی یا بدون شاخ بوده یا شاخ‌های کوتاهی دارند.

جیبر، بز، پازن، پلنگ، شغال و روباه و کبک، تیهور از جمله حیوانات این منطقه هستند. کمبود آب در زیستگاه‌ها در رشد جثه و سن بلوغ حیوان تأثیر می‌گذارد.

شهر لار هم از بناهای مذهبی چیزی کم ندارد. پیر سرخ در جنوب غربی شهر لار است اگرچه امروز بخش عمده‌ای از آن ویران شده ولی یکی از اماکن مقدس است. قدمت آن به دوران پیش از صفوی می‌رسد و در حال تخریب است.

جالب اینجاست که جاذبه‌های تاریخی لار درحالی رو به افول هستند که این شهر خیرین زیادی دارد اما هیچ وقت به واسطه مسئولیت اجتماعی برای حوزه فرهنگ شهرشان کار اساسی نکرده‌اند شاید متولیان می‌بایست حرکتی بزنند و این خیرین را به سمت احیای میراث شهرشان تشویق کنند.

این گزارش ادامه دارد…