تپه هگمتانه همدان؛ تاریخچه، نقشه و عکس
جایگاه تپه تاریخی هگمتانه در دل بافت امروزی شهر همدان در میان شهر همدان، همان جایی که خیابان اکباتان با ریشه های ایران کهن تلاقی دارد، تپه هگمتانه چون نگینی از روزگار باستان خودنمایی می کند. این محوطه باستانی که زمانی مرکز پادشاهی مادها بود، از جاهای دیدنی همدان به شمار می رود و با […]
در میان شهر همدان، همان جایی که خیابان اکباتان با ریشه های ایران کهن تلاقی دارد، تپه هگمتانه چون نگینی از روزگار باستان خودنمایی می کند. این محوطه باستانی که زمانی مرکز پادشاهی مادها بود، از جاهای دیدنی همدان به شمار می رود و با وسعتی چشمگیر، روایت کاخ ها، شاهان و تمدنی هزاران ساله را در خود پنهان کرده است. هر قدم بر این تپه تاریخی سفری است به ژرفای تمدن ایرانی؛ جایی که خاک و سنگ از عظمت گذشته سخن می گویند.
تپه هگمتانه همدان با بقایای کاخ ها و عمارت های برجای مانده از دوران مادها و هخامنشیان، شکوهی را به نمایش می گذارد که هردوت، تاریخ نگار یونانی، آن را ثبت کرده است. این میراث جهانی یونسکو که در سال 2024 به فهرست اضافه شد، فقط نشانی از تمدن باستانی ایران نیست؛ دعوتی است برای لمس تاریخ در میان قصرهای شاهانه.
همراه «دستی بر ایران» بمانید تا شگفتی های تپه هگمتانه همدان را مرور کنیم و در این میراث باستانی لحظه هایی آمیخته با غرور و حس پیوند با گذشته را تجربه کنید.
هگمتانه شهری است که ستون های تاریخ بر آن تکیه کرده اند و هر گذر و محله اش یادآور روایت های ماندگار از اعتبار و شکوه نیاکان ماست.
-ابن اثیر، مورخ و ادیب
نمایش
هگمتانه همدان؛ نشان ماندگار دولت ماد
بنیانگذار دولت ماد، دیاکو، هگمتانه را به عنوان پایتخت برگزید. استادکاران آن روزگار مجموعه ای از اقامتگاه ها، دژ نظامی، خزانه، کاخ ها و انبارها را در این تپه ایرانی بنا کردند و همه را در حصاری بلند جای دادند.
قوم ماد در پهنه های شمال، مرکز و غرب ایران باستان می زیست. حکومت آنان پی در پی با آشوری ها درگیر بود و سرانجام بر آنان چیره شد.
پس از افول دولت ماد، هخامنشیان زمام این ناحیه را در دست گرفتند. خشونت های آخرین شاه ماد، آستیاگ، به براندازی حکومتش انجامید و بدین ترتیب بسیاری از بناها و مراکز در قلمرو ماد به هخامنشیان واگذار شد.
سازه ها و الگوی معماری در تپه هگمتانه
در تپه هگمتانه، بقایای بناهای شاهی از روزگار پیش از میلاد، با سبک های ویژه همان دوران، برجای مانده است. معماران آن عصر دژهای تو در تو و سازه های سترگ را عمدتا با خشت، گل و سنگ بنا کرده اند.
در پیرامون این دژها خانه های مسکونی برای مردم ساخته شد و باستان شناسان نشانه های زندگی روزمره همان دوران را در این محوطه یافته اند. برای کاخ های شاهی نیز از طلا، نقره، کاشی کاری و آذین های گوناگون بهره گرفته شده است.
بر پایه یافته های باستان شناسی از محوطه هگمتانه، طراحان برای انتقال آب و ذخیره کالا فضاهای اختصاصی پیش بینی کرده بودند. شبکه ای از کانال های آبرسانی در سراسر محوطه امتداد داشته است.
ساختمان های مستقر در این محوطه ایرانی دارای حیاط های وسیع، اتاق ها و انبارها هستند و گذرگاه های متعددی برای ارتباط میان بخش های مختلف طراحی و اجرا شده است.
آدرس دقیق: تپه هگمتانه کجای همدان است؟
تپه هگمتانه در قلب بافت تاریخی همدان و مشرف به خیابان اکباتان قرار دارد. برای بازدید از این یادگار کهن، از موقعیت مکانی زیر بهره بگیرید:
یافته های ارزشمند پیرامون تپه باستانی
باستان شناسان طی حفاری ها و کاوش های پی در پی، آثار گرانبهایی از این محوطه به دست آورده اند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:
- ریتون سَر بُز
این ریتون زرین از کشفیات مهم منطقه است؛ جامی طلایی که نقش سر بز بر آن حک شده و اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می شود.
- لوح زرین آرشام
در جریان کاوش ها در هگمتانه همدان، لوح زرین آرشام با نوشته ای به خط میخی متعلق به دوران هخامنشی کشف شد. این لوح اکنون در مجموعه ای خصوصی در خارج از کشور نگهداری می شود.
- لوح زرین داریوش دوم
لوح زرین داریوش دوم نیز با ابعاد تقریبی 13 در 16 سانتی متر و متنی میخی در محوطه هگمتانه به دست آمد و هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می شود.
- ریتون سر شیر
این ریتون به همراه کاسه سیمین منسوب به خشایارشاه از دوره هخامنشی از هگمتانه کشف شده و در موزه ملی ایران در معرض دید قرار دارد.
دیگر دستاوردهای پژوهشی این محوطه
در نزدیکی هگمتانه و در گنج نامه همدان، دو کتیبه بزرگ بر صخره ای کشف شد که به دوره اردشیر دوم تعلق دارد و متن های میخی را در بر می گیرد.
همچنین در کاوش های متعدد این ناحیه، آثار ارزشمند دیگری مانند بشقاب نقره ای از روزگار هخامنشی و جام نقره ای متعلق به دوره اردشیر اول به دست آمده است.
بر اساس گزارش کتاب «هگمتانه تا امروز»، تاکنون 8 قطعه لوح زرین و سیمین از تپه هگمتانه و تخت جمشید به دست آمده که 6 عدد مربوط به تپه هگمتانه و 2 عدد متعلق به تخت جمشید است.
همین نکته به تنهایی اهمیت باستان شناسی این محوطه ایرانی را نشان می دهد.
آنچه امروز می توانید در محل ببینید:
- موزه هگمتانه:
داخل موزه تپه هگمتانه در همدان
این موزه از دیدنی های مهم واقع در تپه هگمتانه است. ساختمان آن در خود محوطه باستانی قرار دارد و مجموعه ای از اشیا و آثار مکشوفه از دوره های مختلف این منطقه برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده است.
در vitrines موزه نمونه هایی از آثار پیش از اسلام و پس از اسلام دیده می شود؛ کوزه های سفالی و ظروف فلزی، سنگی و شیشه ای از جمله مجموعه های ارزشمند این موزه اند.
- کلیسای هگمتانه:
از دیگر دیدنی های محوطه هگمتانه، کلیسای گریگوری است که در سال 1676 همزمان با سلطنت شاه سلطان حسین صفوی ساخته شد.
معماری این بنا شامل تالارهای وسیع برای برگزاری آیین های مذهبی، ستون های سنگی و گنبد است. تزئینات داخلی و طرح های به کار رفته جلوه ای چشم نواز دارند. ساختمان کلیسا در بخش شرقی تپه هگمتانه همدان واقع شده است.
سوالات پرتکرار درباره تپه هگمتانه همدان
اگر پاسخ پرسش خود را در موارد زیر نیافتید، در قسمت دیدگاه های همین مطلب سوالتان را مطرح کنید تا در اولین فرصت پاسخ دهیم.
چه چیزی هگمتانه را تا این اندازه نامدار کرده است؟
🏺هگمتانه نخستین پایتخت مادها و اقامتگاه تابستانی هخامنشیان بود. کاوش های گسترده باستان شناسی و کشف یافته هایی چون لوح های گلی میخی، دیوارهای قطور و پله های سنگی، از ساختار سازمان یافته و اهمیت سیاسی-فرهنگی این شهر حکایت دارد.
هگمتانه از چه زمانی قدمت دارد؟
⌛️نشانه های سکونت در هگمتانه به بیش از 3000 سال پیش بازمی گردد؛ از سده هشتم پیش از میلاد در دوره ماد تا سده های ششم تا چهارم پیش از میلاد در دوره هخامنشی، این تپه مرکز حکومتی و سکونتی مهمی بوده است.
مهم ترین خصوصیات معماری شهر باستانی هگمتانه چیست؟
🏗️معماری هگمتانه بازتابی از مهندسی پیشرفته باستان است و شامل موارد زیر می شود:
- ▫️ شبکه آبرسانی کارآمد و کانال های زیرزمینی
- ▫️ معابر سنگفرش و خیابان بندی منظم هندسی
- ▫️ دیوارهای خشتی و سنگی همراه با سامانه های دفاعی
- ▫️ سکوهای سنگی و سازه های پلکانی در ارتفاعات تپه
